กรุงรัตนโกสินทร์มีอายุกี่ปี

ลานบ้านกลางเมือง/บูรพา โชติช่วง: ชวนไปชมภาพเก่าเล่าอดีตสู่ปัจจุบันกรุงรัตนโกสินทร์ ปีนี้กรุงรัตนโกสินทร์ครบรอบ 238 ปี โดยวันที่ 21 เมษายน พ.ศ. 2325 ถือเป็นวันสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ เมื่อครั้งที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ 1 แห่งบรมราชจักรีวงศ์ ทรงสร้างราชธานีใหม่นามว่า “กรุงเทพมหานคร บวรรัตนโกสินทร์ มหินทรายุทธยา มหาดิลกภพ นพรัตนราชธานีบุรีรมย์ อุดมราชนิเวศน์มหาสถาน อมรพิมานอวตารสถิต สักกะทัตติยะวิษณุกรรมประสิทธิ์” (พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ทรงเปลี่ยน “บวร” เป็น “อมร”) ทรงประกอบพิธียกเสาหลักเมือง เมื่อวันอาทิตย์ ขึ้น 10 ค่ำ เดือน 6 ปีขาล จ.ศ. 1144 ตรงกับวันที่ 21 เมษายน พ.ศ. 2325 ส่วนการจัดกิจกรรมในโอกาสครบรอบ 238 ปีแห่งการสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ กระทรวงวัฒนธรรมได้มีการปรับเปลี่ยนรูปแบบการจัดงานสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ ภายใต้กิจกรรมใต้ร่มพระบารมี 238 ปีกรุงรัตนโกสินทร์ ให้สอดคล้องกับสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 หรือ โควิด-19 เป็นไปตามมาตรการที่รัฐบาลขอความร่วมมือประชาชน “อยู่บ้าน หยุดเชื้อ เพื่อชาติ” กฤษศญพงษ์ ศิริ ปลัดก.วัฒนธรรม กล่าวว่า ปีนี้โดยกิจกรรมนั้นนำเสนอทางออนไลน์ มุ่งเน้นการเผยแพร่ข้อมูลองค์ความรู้เกี่ยวกับย้อนรอยประวัติศาสตร์ชาติไทยสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ซึ่งมีพระมหากษัตริย์ดำรงสิริราชสมบัติสืบต่อกันมา 10 รัชกาล จัดทำบนเว็บไซต์ รัตนโกสินทร์.com ภาษาไทย และ www.rattanakosin.com ภาษาอังกฤษ เป็นคลังข้อมูลขนาดใหญ่

อาณาจักรรัตนโกสินทร์ ครบรอบ 240 ในปี พ.ศ. 2565 นับจากผู้สถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ คือ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลที่ 1) ได้รับการสถาปนาเป็นปฐมบรมจักรีวงศ์ เมื่อวันที่ 6 เมษายน พ.ศ. 2325 พระองค์ทรงโปรดให้สร้างพระนครขึ้นใหม่ อยู่ฝั่งตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยา และพระราชทานเมืองชื่อว่า “กรุงเทพมหานคร อมรรัตนโกสินทร์ มหินทรายุธยามหาดิลก ภพนพรัตน์ราชธานีบูรีรมย์ อุดมราชนิเวศมหาสถาน อมรพิมานอวตารสถิต สักกทัตติยวิษณุกรรมประสิทธิ์”

อาณาจักรรัตนโกสินทร์แบ่งออกเป็น “รัตนโกสินทร์ตอนต้น” “รัตนโกสินทร์ตอนกลาง” และ “รัตนโกสินทร์ตอนปลาย”

รัตนโกสินทร์ตอนต้น ตรงกับรัชกาลที่ 1-3

ในช่วงสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ตรงกับ พ.ศ. 2325-2394 ยุคการปกครองของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลที่ 1) พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ 2) และพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) สร้างราชธานีในพื้นที่เขตพระนคร และบริเวณใกล้เคียง โดยบริเวณพระบรมมหาราชวังจะเป็นที่ประทับของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และพระบรมวงศานุวงศ์ ผู้ที่อยู่อาศัยในกำแพงเมือง จะอยู่ในอาณาเขตประตูเมือง และป้อมปราการต่างๆ ที่มีคลองขุดอยู่โดยรอบ (คลองรอบกรุง) ได้แก่ คลองบางลำพู และคลองโอ่งอ่าง ส่วนบ้านเรือนราษฎรที่อยู่โดยรอบกำแพงเมืองจะทำเกษตรกรรม ตั้งแต่คลองมหานาคเป็นต้นไป

ประชากรในรัตนโกสินทร์ตอนต้นนั้นยังมีไม่มากเท่าช่วงรัตนโกสินทร์ตอนปลาย บ้านเรือนราษฎรยังอยู่โดยรอบพระบรมมหาราชวัง สิ่งที่ปฐมกษัตริย์ทรงฟื้นฟูคือขวัญกำลังใจของราษฎรและการสร้างวัดวังต่างๆ ให้กลับมาสมบูรณ์ วัดต่างๆ ที่อยู่ในเขตพื้นที่เดิมก็ได้รับการบูรณะ และข้าราชบริพารบางส่วนก็ร่วมทุนกันสร้างวัดใหม่ๆ ขึ้นมาในเขตพระนคร และยังคงอยู่จนถึงปัจจุบัน

สถานที่สำคัญที่มีมาแต่ยุครัตนโกสินทร์ตอนต้น ได้แก่ วัดพระแก้ว, วัดโพธิ์, วัดอรุณ, คลองรอบกรุง, ศาลหลักเมือง, กำแพงเมือง และประตูเมืองต่างๆ

รัตนโกสินทร์ตอนกลาง ตรงกับรัชกาลที่ 4-6

ในช่วงสมัยรัตนโกสินทร์ตอนกลาง ตรงกับ พ.ศ. 2394-2468 ตรงกับรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4), พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) และพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 6) ความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในยุคนี้คือการสร้างบ้านเมืองให้ทันสมัย นำเทคโนโลยีต่างๆ มาใช้กับสาธารณูปโภคพื้นฐาน รวมถึงฟื้นฟูศิลปวัฒนธรรมในสมัยอยุธยา และปรับระบอบการปกครองให้เหมาะสมกับการบริหารประเทศภาพรวม

การเปลี่ยนแปลงบนพื้นที่เกาะรัตนโกสินทร์ที่สำคัญในยุคนี้คือ การขยายที่อยู่อาศัยของประชาชน และขยับขยายวังต่างๆ ของพระบรมวงศานุวงศ์ออกมายังพื้นที่ส่วนอื่นของพระนคร เนื่องจากจำนวนประชากรเพิ่มขึ้น สถานที่สำคัญที่เกิดขึ้นในยุคนี้ เช่น วัดราชบพิธ, วัดบวรนิเวศราชวรมหาวิหาร, วัดประยุรวงศาวาส, วังปารุสกวัน, กระทรวงกลาโหม, ถนนราชดำเนิน, ตึกถาวรวัตถุ, ถนนหน้าพระธาตุ เป็นต้น

งานเฉลิมฉลองกรุงรัตนโกสินทร์ที่เกิดขึ้นในยุคนี้ คืองานสมโภชรัตนโกสินทร์ 100 ปี ตรงกับรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) ในวันที่ 21 เมษายน 2525

รัตนโกสินทร์ตอนปลาย ตรงกับรัชกาลที่ 7-รัชกาลปัจจุบัน

ในช่วงสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ตรงกับ พ.ศ. 2468 ถึงปัจจุบัน ตรงกับรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 7) พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล (รัชกาลที่ 8) พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) และ พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลปัจจุบัน

งานเฉลิมฉลองกรุงรัตนโกสินทร์ที่เกิดขึ้นในยุคนี้ คืองานสมโภชรัตนโกสินทร์ 150 ปี ตรงกับรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 7) ในวันที่ 4 เมษายน พ.ศ. 2475

การเปลี่ยนแปลงที่สำคัญบนพื้นที่เกาะรัตนโกสินทร์ในยุคนี้ คือเริ่มมีตึกรามบ้านช่องของประชาชน รวมถึงร้านค้าต่างๆ มาเปิดตั้งบนเกาะรัตนโกสินทร์ ทำให้เกิดการบดบังพื้นที่ส่วนเดิมที่เคยสร้างไว้ตั้งแต่รัตนโกสินทร์ตอนต้น จึงมีประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง กำหนดบริเวณห้ามก่อสร้างหรือดัดแปลงอาคารบางชนิดหรือบางประเภท ในเขตกรุงรัตนโกสินทร์ชั้นใน และชั้นนอก เพื่อรักษาพื้นที่ดังเดิมให้คงความสวยงาม โดยมีข้อกำหนดเกี่ยวกับความสูงของอาคารที่สร้างใหม่ และการสร้าง ทาสี อาคาร สถานที่บนพื้นที่ดั้งเดิม (ประกาศ ณ วันที่ 11 ก.ค. 2563)

ไหว้พระรอบเกาะรัตนโกสินทร์ 2565 ในงานใต้ร่มพระบารมี 240 ปี

การจัดกิจกรรมฉลองกรุงรัตนโกสินทร์ 240 ในปี พ.ศ. 2565 มีชื่อว่า “ใต้ร่มพระบารมี 240 ปี กรุงรัตนโกสินทร์” (The 240th Anniversary of the Foundation of Rattanakosin)

สถานที่กิจกรรม "ไหว้พระเสริมสิริมงคล เยี่ยมยลพิพิธภัณฑ์ ใต้ร่มพระบารมี 240 ปี กรุงรัตนโกสินทร์"
1 : วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม
2 : วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม
3 : วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม
4 : วัดบวรนิเวศวิหาร
5 : วัดสุทัศนเทพวราราม
6 : วัดชนะสงคราม
7 : วัดราชนัดดาราม
8 : วัดสระเกศ
9 : วัดประยุรวงศาวาส

กิจกรรมตามสถานที่ต่างๆ จำนวน 9 โซน

1 : โซน ย้อนวันวาน ยลงานวัง ณ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร และโรงละครแห่งชาติ
2 : โซน นั่งกินลม ชมมรดกวัฒนธรรม ณ สวนสันติชัยปราการ
3 : โซน เรียนรู้ความรุ่งเรืองของแผ่นดิน ณ นิทรรศน์รัตนโกสินทร์
4 : โซน เยาวชนสรรค์สร้างงานศิลป์ ณ หอศิลป์ร่วมสมัยราชดำเนิน
5 : โซน เที่ยวงานวัด ท่องวิถีชุมชน ณ วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร
6 : โซน ชวนย้อนวันวาน ชมมหรสพสมโภช ณ โรงมหรสพหลวงศาลาเฉลิมกรุง
7 : โซน เรืองโรจน์บารมีแห่งพระภูมินทร์ ณ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม
8 : โซน ปฐมบทแห่งแผ่นดินรัตนโกสินทร์ ณ ศาลหลักเมือง
9 : โซน เที่ยวยล ชมวัง ไหว้พระ ขอพร ณ พระบรมมหาราชวัง

ที่มา :
1. สำนักบรรณสารสนเทศ มสธ. [เว็บไซต์] สมโภชกรุงรัตนโกสินทร์. แหล่งที่มา : https://library.stou.ac.th/odi/som-pote-rat-ta-na-ko-sin/home.html [สืบค้นเมื่อ 21 เม.ย. 65]
2. กระทรวงวัฒนธรรม [เว็บไซต์] 8 เม.ย. 65. กระทรวงวัฒนธรรม ขอเชิญเที่ยวงาน "ใต้ร่มพระบารมี 240 ปี กรุงรัตนโกสินทร์". แหล่งที่มา : https://www.prd.go.th/th/content/category/detail/id/39/iid/87435 [สืบค้นเมื่อ 21 เม.ย. 65]

3. สมาคมสถาปนิกสยามในพระบรมราชูปถัมภ์ [เว็บไซต์] 11 ก.ค. 62. บริเวณห้ามก่อสร้างกรุงรัตนโกสินทร์และพื้นที่ต่อเนื่อง. แหล่งที่มา : https://asa.or.th/laws/news20190718/ [สืบค้นเมื่อ 21 เม.ย. 65]

กรุงรัตนโกสินทร์มีอายุกี่ปี 2565

ฉลองกรุงรัตนโกสินทร์กี่ปี

สมัยรัตนโกสินทร์อยู่ในช่วงเวลาใด

วันสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ คือวันอะไร