๑. ารเอาแ่ในเอ อยาไ้อะไรเป็น้อไ้ าในวรรีเรื่ออิเหนานั้น เราไ้้อิเี่ยวับารเอาแ่ในเอ อยาไ้อะไรเป็น้อไ้ ไม่รู้ัระับวามอยาอน หรือพอใในสิ่ที่นมีแล้ว ึ่ารระทำเ่นนี้ทำให้เิปัหามามายามมา และนอื่นๆ ็พลอยเือร้อนไป้วย ัเ่นในอนที่อิเหนาไ้เห็นนาบุษบาแล้วเิหลรั อยาไ้มาเป็นมเหสีอน ระนั้นแล้ว อิเหนาึหาอุบายแย่ินาบุษบา แม้ว่านาะถูยให้ราแล้ว็าม โยที่อิเหนาไ้ปลอมเป็นราไปลัพาัวบุษบา แล้วพาไปยัถ้ำทอที่นไ้เรียมไว้ ึ่ารระทำออิเหนานั้นเป็นารระทำที่ไม่ถู้อ ทำให้ผู้นเือร้อนไปทั่ว พิธีที่เรียมไว้็้อล่มเพราะบุษบาหายไป อีทั้เมือยัถูเผา เิวามเสียหายเพียเพราะวามเอาแ่ใอยาไ้บุษบาออิเหนานั่นเอ ๒. ารใ้อารม์ ในีวิอมนุษย์ทุนนั้น ย่อม้อประสบพบับเรื่อที่ทำให้เราโมโห หรือทำให้อารม์ไม่ี ึ่เมื่อเป็นันั้น เราวระ้อรู้ัวบุมนเอ เพราะเมื่อเวลาเราโมโห เราะาสิยั้ิ เราอาทำอะไรามใัวเอึ่อาผิพลา และพลอยทำให้เิปัหาามมาอี ะนั้นเราึ้อรู้ัวบุมอารม์นเอ และเมื่อเรามีสิแล้วึะมาิหาวิธีแ้ปัหา่อไป ึ่ภายในเรื่ออิเหนาเราะเห็นไ้าารที่ท้าวาหาไ้ประาศยบุษบาให้ใร็ามที่มาสู่อ โยะยให้ทันที เพราะว่าทรริ้วอิเหนาที่ไม่ยอมลับมาแ่านลับบุษบาามที่ไ้หมั้นหมายันไว้ ารระทำอท้าวาหานี้ไ้่อให้เิปัหาและวามวุ่นวายหลายอย่าามมา และท้าวาหานั้นยัระทำเ่นนี้โยมิไ้สนใว่าบุรสาวอนะรู้สึเ่นไร หรือะไ้รับวามสุหรือวามทุ์หรือไม่ ๓. ารใ้ำลัในารแ้ปัหา โยปิแล้ว เวลาที่เรามีปัหาเราวระใ้เหุผลในารแ้ารปัหานั้น ึ่ถ้าเราใ้ำลัในารแ้ปัหา นั้นเป็นารระทำที่ไม่ถู้อ ึ่อาะทำให้เิผลเสียามมา และอาเป็นารทำให้ผู้อื่นเือร้อนไป้วย ัวอย่าเ่น ท้าวะหมัุหนิที่ไ้ส่สารมาสู่อบุษบาให้ับวิหยาสะำบุรอน เมื่อทราบเรื่อาท้าวาหาว่าไ้ยบุษบาให้ับราไปแล้ว ็ยทัพะมาีเมือาหาเพื่อแย่ิบุษบา ึ่ารระทำที่ใ้ำลัเ้าแ้ปัหานี้็ให้เิผลเสียหลายประาร ทั้ทหารที่้อมา่อสู้แล้วพาันล้มายเป็นำนวนมา สูเสียบุราย และในท้ายที่สุน็มาเสียีวิ เพียเพราะ้อารบุษบามาให้บุรอน ๔. ารไม่รู้ัประมานเอ เราทุนเมื่อเิมาแล้ว ย่อมมีในสิ่ที่แ่าัน เิมาในสภาวะแวล้อมที่แ่าัน เรา็วรรู้ัประมานเอบ้า ใ้ีวิไปับสิ่ทีู่่วรับนเอ พอใในสิ่ที่นมี เราวรเอาใเามาใส่ใเรา ำนึถึวามรู้สึอนอื่น้วย ถ้าเรารู้ัประมานเอ็ะทำให้เราสามารถใ้ีวิไ้อย่ามีวามสุ ึ่ถ้าเราไม่รู้ัประมานเอ ็อาทำให้เราไม่มีวามสุ เพราะไม่เยสมหวัในีวิ เ่นับ ราที่เิมารูปั่ว ัวำ อัปลัษ์ หน้าาน่าเลีย รานั้นไม่รู้ัประมานเอ ใฝ่สู อยาไู้่รอที่สวยโสภา ึ่็ือบุษบา เมื่อรามาอบุษบา ็ไม่ไ้มีใรที่เห็นี้วยเลย ในท้ายที่สุ รา็้อผิหวั เพราะอิเหนาเป็นบุลที่เหมาะสมับบุษบาไม่ใ่รา ๕. ารทำอะไรโยไม่ยั้ิ หรือำนึถึผลที่ะามมา าระทำอะไรลไป เราวระิทบทวนหรือ ั่ใเสีย่อนว่าเป็นารระทำที่ถู้อหรือไม่ ทำแล้วเิผลอะไรบ้า แล้วผลที่เิึ้นนั้น่อวามเือร้อนให้ผู้อื่นหรือไม่ เิอย่าไรบ้า เมื่อเรารู้ัิทบทวน่อนะระทำอะไรนั้น ะทำให้เราสามารถลารเิปัหาที่อาะเิึ้น หรือสามารถแ้ไปัหาที่เิึ้นไ้ทันท่วที ถ้าเราทำอะไรโยไม่ยั้ิ ็มีแ่ะเิปัหาามมามามาย เราะเห็นัวอย่าไ้าเรื่ออิเหนาในอนที่อิเหนาไ้ไปร่วมพิธีศพอพระอัยีแทนพระมาราที่เมือหมันหยา หลัาที่อิเหนาไ้พบับินะหราวาี ็หลรัมานเป็นทุ์ ไม่ยอมลับบ้านเมืออน ไม่สนใพระบิาและพระมารา ไม่สนใว่านนั้นมีู่หมั้นอยู่แล้ว ึ่มิไ้ำนึถึผลที่ะามมาาปัหาที่นไ้่อึ้น าารระทำออิเหนาในรั้นี้็ไ้ทำให้เิปัหาหลายอย่าามมา วิเคราะห์คุณค่าจากบทละครในเรื่อง อิเหนา
คุณค่าด้านวรรณศิลป์ คุณค่าด้านสังคม คุณค่าด้านแนวคิดและคติชีวิต สะท้อนภาพชีวิตของบรรพบุรุษ - การแบ่งชนชั้นวรรณะ เช่น การไม่ยอมไปเกลือกกลั้วกับวงศ์ตระกูลอื่นนอกจากวงศ์เทวาด้วยกัน ทำให้เกิดการแต่งงานระหว่างพี่น้องสายเลือดเดียวกัน ความเข้าใจธรรมชาติมนุษย์ ท้าวดาหา อิเหนา เป็นวรรณคดีที่เป็นมรดกของชาติที่เต็มไปด้วยความสนุกสนานตามเนื้อเรื่อง ความไพเราะของรสวรรณคดี และสะท้อนให้เห็นถึงภูมิปัญญาของบรรพชนที่ได้ถ่ายทอดสภาพของสังคมไทย ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี ความคิด ความเชื่อแบบไทย ๆ สอดแทรกไว้ได้อย่างมีศิลป์ ทั้งยังแฝงด้วยข้อคิด คติธรรมที่สามารถนำไปปรับใช้ในชีวิตอีกด้วย |