ขั้นตอนสุดท้ายของการฟังและการดู

     ดาวนส์ (Downs. 2008 : 1) ได้กล่าวว่า ปกตินั้นการฟังจะเกี่ยวข้อง กับกระบวนการ 5 ขั้นตอน ได้แก่ ขั้นความตั้งใจ (Attending) ขั้นความเข้าใจ (Understanding) ขั้นการแปลความหมาย (Interpreting) ขั้นการตอบสนอง (Responding) และขั้นการจดจำ (Remembering) โดยกระบวนการนี้จะเป็นการปฏิบัติมากกว่าการนั่งเรียนตามปกติ

     ฟลาวเวอร์ดิวและมิลเลอร์ (Flowerdew and Miller. 2005 : 24-26) ได้กล่าวถึง กระบวนการฟังว่ามี 3 แบบ ได้แก่
     1. กระบวนการฟังจากล่างขึ้นบน (Bottom-up Model) แบบแรกของการฟังที่ได้รับการพัฒนา คือ การฟังแบบจากล่างขึ้นบน (Bottom-up Model) โดยนักวิจัยได้ทำการค้นคว้า ในปี ค.ศ. 1940-1950 ซึ่งกระบวนการนี้ ผู้ฟังจะสร้างความเข้าใจโดยเริ่มจากหน่วยย่อยที่เล็กที่สุดของข้อความ คือ หน่วยเสียงที่เล็กที่สุดในภาษา หน่วยเสียงเหล่านี้จะถูกนำมารวมเข้าด้วยกันกับคำตามลำดับ โดยการนำหน่วยเสียงมารวมกันนั้นจะเป็นการสร้างวลี ประโยคย่อย และประโยคที่สมบูรณ์
     2. กระบวนการฟังจากบนลงล่าง (Top-down Model) กระบวนการฟังแบบนี้จะเน้นการใช้องค์ความรู้เดิมมากกว่าอาศัยการฟังจากเสียงและคำพูด โดยได้รับการพัฒนาเมื่อนักวิจัยหลายๆ คนได้พิจารณาความจริงที่ว่าเนื้อหาที่เกี่ยวกับประสบการณ์นั้นไม่สามารถระบุเสียงที่ถูกตัดออกไปในการแยกคำออกจากกัน แต่ทว่าเนื้อหานั้นสามารถระบุคำที่ถูกตัดออกตราบที่เนื้อหาได้ถูกนำเสนอด้วยบริบทแวดล้อม ตัวอย่างเช่น เมื่อนำเสนอเสียง /mæ/ เป็นไปไม่ได้ที่จะคาดเดาเสียงที่ตามมา อย่างไรก็ตาม ถ้าหากนำเสนอเสียงนี้ในบริบท เช่น “the cat sat on the /mæ/” ต่อมานั้นค่อนข้างจะง่ายสำหรับการคาดเดาว่าเสียงที่ตามมาน่าจะเป็นเสียง /t/ แสดงให้เห็นว่าผู้ฟังเชื่อเนื้อหาที่มีมาก่อน
     3. กระบวนการฟังที่มีการสื่อสารระหว่างกัน (The Interactive Model) คือ กระบวนการฟัง ที่ต้องประกอบด้วยกลวิธีการฟัง ทั้งแบบล่างขึ้นบน (Bottom-up processing) ซึ่งเป็นการใช้ความรู้พื้นฐานทางภาษา (linguistics knowledge) เช่น ความรู้ไวยากรณ์ ส่วนประกอบ ของคำ ความหมาย วลี โครงสร้างประโยค การเน้นเสียง การพูดซ้ำ ฯลฯ เพื่อเข้าใจความหมาย ควบคู่กับกลวิธีการฟังแบบบนลงล่าง (Top-down processing) ซึ่งเป็นการใช้ความรู้พื้นฐาน ความรู้ทั่วไป ประสบการณ์ชีวิตหรือการใช้ความรู้เดิม (สิ่งที่เรารู้แล้วเกี่ยวกับเนื้อหา) เพื่อที่จะทำนาย/คาดการณ์ เรื่องราว ข้อมูล ให้สามารถเข้าใจเรื่องราว/เนื้อหาได้ง่ายขึ้น

     ไทยากิ (Tyagi. 2013 : 1-3) ได้กล่าวว่า กระบวนการฟังมี 5 ขั้นตอน ได้แก่ ขั้นการได้ยิน (Hearing) ขั้นความเข้าใจ (Understanding) ขั้นการจดจำ (Remembering) ขั้นการประเมินผล (Evaluating) และขั้นการตอบสนอง (Responding)
     1. ขั้นการได้ยิน (Hearing) โดยการได้ยินเป็นทักษะเชิงรับ (Passive) ที่การตอบสนองเกิดขึ้นโดยคลื่นเสียงจะไปกระตุ้นตัวรับที่เกี่ยวกับความรู้สึกของหู ซึ่งเป็นการตอบสนองทางร่างกาย การได้ยินนั้นเป็นการรับรู้คลื่นเสียง สมองจะกลั่นกรองสิ่งกระตุ้นต่าง ๆ และจะเลือกเพียงบางสิ่งที่สนใจเท่านั้น และการรับรู้สิ่งที่ได้เลือกมาแล้วนั้นเรียกว่า ความสนใจที่เป็นความต้องการอันสำคัญสำหรับการฟังเพื่อให้มีประสิทธิภาพ
     2. ขั้นความเข้าใจ (Understanding) ขั้นนี้ช่วยให้เข้าใจเครื่องหมายที่เคยเห็นและเคยได้ยิน ซึ่งต้องวิเคราะห์ความหมายของตัวกระตุ้นที่ได้รับรู้โดยตัวกระตุ้นที่เป็นสัญลักษณ์ ไม่ใช่เพียงแค่คำเท่านั้นแต่ยังเป็นเสียงและภาพด้วย สำหรับการสื่อสารระหว่างบุคคลให้ประสบความสำเร็จนั้น ผู้ฟังต้องเข้าใจความหมายที่ตั้งใจจะสื่อสารและบริบทที่รับจากผู้ส่งสาร
     3. ขั้นการจดจำ (Remembering) การจดจำเป็นกระบวนการฟังที่มีความสำคัญ เพราะหมายถึงว่าแต่ละบุคคลนั้นไม่ได้รับและเข้าใจข้อความเพียงอย่างเดียวเท่านั้น แต่ยังสามารถเพิ่มข้อความเข้ามาสู่คลังของความคิดตัวเองได้ ซึ่งสิ่งที่จำได้นั้นจะค่อนข้างแตกต่างจากสิ่งที่เห็นหรือได้ยิน
     4. ขั้นการประเมินผล (Evaluating) มีเพียงผู้ฟังเชิงรุกเท่านั้นที่มีส่วนร่วมในการฟังขั้นนี้ โดยผู้ฟังเชิงรุกจะชั่งน้ำหนักหลักฐาน เรียงลำดับข้อเท็จจริงจากความคิดเห็น และกำหนดการมีหรือไม่มีอคติหรือความลำเอียงในข้อความ
     5. ขั้นการตอบสนอง (Responding) เป็นขั้นที่ต้องการให้ผู้รับสารเสร็จสิ้น กระบวนการผ่านการตอบสนองด้วยวัจนภาษาและอวัจนภาษาหรืออย่างใดอย่างหนึ่ง เพราะผู้พูดไม่มีทางอื่นที่จะตรวจสอบผู้รับสารหากข้อความนั้นไม่ได้รับการตอบรับ และขั้นนี้จะมีความหมายชัดเจนขึ้นโดยเฉพาะการที่ผู้ส่งสารสามารถตรวจสอบระดับของความสำเร็จในการถ่ายทอดข้อความได้