จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี Show
ญาณ (บาลี: ญาณ ñāṇa; สันสกฤต: ज्ञान ชฺญาน) แปลว่า ความรู้ คือ ปรีชาหยั่งรู้ ปรีชากำหนดรู้ หรือ กำหนดรู้ได้ด้วยอำนาจการทำสมาธิและวิปัสสนา เรียกว่า วิชชา บ้าง ญาณ เป็นไวพจน์คำหนึ่งของปัญญา แต่มักใช้ในความหมายที่จำเพาะกว่า คือเป็นปัญญาที่ทำงานออกผลมาเป็นเรื่อง ๆ มองเห็นสิ่งนั้น ๆ หรือเรื่องนั้น ๆ ตามสภาวะจริง มีการกล่าวถึงญาณในหลายลักษณะ หรืออาจจัดแบ่งญาณได้เป็น ญาณ 3 (3 หมวด) และ ญาณ 16 (ในวิปัสสนาญาณ) ดังนี้ ญาณ 3 ได้แก่ วิชชา 3[แก้]คำว่า 'ญาณ' 3 อาจหมายถึงวิชชา 3 คือ[1]
ญาณ 3 ในส่วนอดีต-อนาคต-ปัจจุบัน[แก้]ญาณ 3 อีกหมวดหนึ่ง ได้แก่[2]
ญาณ 3 ในการหยั่งรู้อริยสัจ[แก้]ญาณ 3 อีกหมวดหนึ่ง ได้แก่[3]
ญาณ 16[แก้]ญาณ 16 ไม่ปรากฏในพระไตรปิฎกภาษาบาลีโดยตรงทั้งหมด แต่วิปัสสนาจารย์สายพม่าได้เรียบเรียงจากญาณที่ระบุในปฏิสัมภิทามรรค และคัมภีร์วิสุทธิมรรค รวมกัน 16 ขั้น เรียกว่า ญาณ 16 (โสฬสญาณ) เป็นญาณที่เกิดแก่ผู้บำเพ็ญวิปัสสนา โดยลำดับตั้งแต่ต้น จนถึงจุดหมายคือมรรคผลนิพพาน ได้แก่
วิปัสสนาญาณ 9[แก้]แต่เมื่อกล่าวถึงวิปัสสนาญาณโดยเฉพาะ อันหมายถึงญาณที่นับเข้าในวิปัสสนา หรือญาณที่จัดเป็นวิปัสสนา จะมีเพียง 9 ขั้น คือ ตั้งแต่ อุทยัพพยานุปัสสนาญาณ ถึง สัจจานุโลมิกญาณ (ตามปฏิปทาญาณทัสสนวิสุทธิ (ขั้นหนึ่งในวิสุทธิ 7) ที่บรรยายคัมภีร์ในวิสุทธิมรรค แต่ในคัมภีร์อภิธัมมัตถสังคหะ นับรวม สัมมสนญาณ ด้วยเป็น 10 ขั้น) เมื่อโพชฌงค์เจริญบริบูรณ์ครบ 7 ข้อ จิตจึงมีกำลังสามารถเห็นวิปัสสนาญาณได้ และใช้วิปัสสนาที่ปรากฏขึ้นมาเป็นเครื่องมือนำไปสู่มรรค ผล นิพพาน
ญาณ16 จัดเข้าในวิสุทธิ 7[แก้]
ลักษณะ 3 อย่างในญาณ 16[แก้]
อ้างอิง[แก้]
ดูเพิ่ม[แก้]
ปัญญาญาณ หมาย ถึง อะไรปัญญาญาณ : การรู้ที่อยู่ นอกเหตุเหนือผล คำตอบที่อยู่นอกกรอบความคิด เพื่อชีวิตที่อิสระและทรงพลัง
ปัญญา ระดับ ญาณ เกิด ขึ้น ที่ ใดส่วนปัญญาญาณนั้น เป็นปัญญาที่ผุดเกิดเมื่อจิตใจว่างจากความคิดปรุงแต่ง (ไม่ได้ใช้ "การคิด" อย่างปรีชาญาณ) ความว่าง คือ ว่างจากการคิดปรุงแต่ง ปัญญาญาณ คือ ว่างและมีสติรู้อยู่
ญาณ กับ ปัญญา ต่างกันอย่างไรญาณ เป็นไวพจน์คำหนึ่งของปัญญา แต่มักใช้ในความหมายที่จำเพาะกว่า คือเป็นปัญญาที่ทำงานออกผลมาเป็นเรื่อง ๆ มองเห็นสิ่งนั้น ๆ หรือเรื่องนั้น ๆ ตามสภาวะจริง
วิปัสสนาญาณ เป็นญานลักษณะใด *วิปัสสนาญาณ เป็นผลของวิปัสสนากัมมัฏฐาน ซึ่งหมายถึง ปัญญาที่กําหนดจนรู้เห็น ว่าขันธ์ ๕ เป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา คือเห็นประจักษ์แจ้งซึ่งไตรลักษณ์แห่งรูปและนาม โดย อาศัยวิปัสสนากัมมัฏฐานเป็นฐานในการฝึกปฏิบัติ เพื่อให้เกิดวิปัสสนาญาณ หรือที่เรียกว่า โสฬสญาณ นั้น มีเนื้อหาสาระปรากฏในขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค ที่ว่าด้วย ญาณ ...
|