Creative Commons คือ อะไร?คิดว่าคนที่ช่างสังเกตหน่อย น่าจะเคยเห็น Creative Commons ปรากฏอยู่บนหน้าเว็บไซต์ต่างๆ กันมาบ้าง แต่อาจจะยังไม่รู้ว่ามันคืออะไร มีไว้ทำไม บทความนี้ก็เลยอยากจะมาอธิบายให้เข้าใจกันแบบง่ายๆ Show
คนมักจะเข้าใจผิด คิดว่า Creative Commons เป็นทรัพย์สินทางปัญญา (Intellectual property) รูปแบบหนึ่ง แต่ความจริงแล้วไม่ใช่นะครับ ก่อนอื่นเราต้องเข้าใจก่อนว่าทรัพย์สินทางปัญญา คือ อะไร? ภาพจาก https://pixabay.com/images/id-4054592/ ทรัพย์สินทางปัญญา คือ สิทธิ์ทางกฎหมายที่มอบให้เจ้าของสิทธิ์ หรือ "ผู้ทรงสิทธิ์" มันเป็นสิ่งที่นานาประเทศเกือบทั้งโลกได้ร่วมกันสร้างมาตรฐานขึ้นมา เพื่อรักษาผลประโยชน์ให้กับ "เจ้าของไอเดีย" สำหรับประเทศไทย เราสามารถแบ่งทรัพย์สินทางปัญญาออกได้เป็น 2 ประเภทหลัก คือ ทรัพย์สินทางอุตสาหกรรม และ ลิขสิทธิ์์ ทรัพย์สินทางอุตสาหกรรม ส่วนใหญ่จะต้องไปจดทะเบียน หรือแจ้งที่กรมทรัพย์สินทางปัญญาก่อนถึงจะได้มา ทรัพย์สินทางอุตสาหกรรม แบ่งย่อยออกเป็น 8 ประเภท คือ
สำหรับลิขสิทธิ์์ ชิ้นงานของเราจะได้รับสิทธิ์์ความคุ้มครองทันทีที่งานปรากฏ โดยไม่ต้องจดทะเบียน แต่เจ้าของลิขสิทธิ์์ก็สามารถแจ้งข้อมูลลิขสิทธิ์์ได้ที่กรมทรัพย์สินทางปัญญา กระทรวงพาณิชย์ เพื่อเพิ่มความชัดเจนได้เช่นกัน ลิขสิทธิ์ เป็นทรัพย์สินทางปัญญาประเภทหนึ่ง ที่มอบสิทธิ์ทางกฎหมายที่มอบให้ผู้สร้างสรรค์งานแต่เพียงผู้เดียวในการเผยแพร่ ทำซ้ำ หรือดัดแปลงงานที่สร้างสรรค์ โดยทั่วไปแล้ว งานที่ได้รับความคุ้มครองลิขสิทธิ์ เป็นงานสร้างสรรค์ทางปัญญาทุกรูปแบบ เช่น งานเขียน งานดนตรี งานนาฏศิลป์ งานศิลปะ ภาพถ่าย ภาพยนตร์ โปรแกรมคอมพิวเตอร์ เป็นต้น เจ้าของลิขสิทธิ์สามารถมอบสิทธิ์์ให้แก่บุคคลอื่นได้ โดยอาจจะมอบสิทธิ์์ทั้งหมดหรือเพียงบางส่วนก็ได้ เช่น สิทธิ์์การตีพิมพ์ สิทธิ์การแปล สิทธิ์การดัดแปลง เป็นต้น แล้ว Creative Commons คืออะไร ?ถึงบรรทัดนี้ เราน่าจะเข้าใจความหมายของทรัพย์สินทางปัญญากันไปแล้ว ซึ่งหากเราต้องการใช้ทรัพย์สินทางปัญญาของผู้อื่น เราก็จำเป็นต้องไปยื่นเรื่องติดต่อขออนุญาตจากเจ้าทรัพย์สินทางปัญญาของเสียก่อน ปัญหามันก็อยู่ตรงนี้นี่แหละ การเจรจาขอใช้ทรัพย์สินทางปัญญานั้น จะว่าง่ายมันก็เหมือนจะง่าย ก็แค่การติดต่อเจรจาระหว่าง "เจ้าของ" กับ "ผู้อยากใช้" แต่เอาเข้าจริง ระหว่างนั้นมันก็มีขั้นตอนที่ยุ่บยั่บอยู่นะ เช่น กว่าจะหาเบอร์ติดต่อ, นัดหมายเจรจา, ส่งเอกสาร, อนุมัติ ฯลฯ อย่าว่าแต่คนอยากใช้จะขี้เกียจเดินเรื่องเลย บางทีเจ้าของทรัพย์สินทางปัญญาก็ขี้เกียจมาเสียเวลากับเรื่องพรรค์นี้ด้วยซ้ำ เนื่องจาก ผลงานที่มีทรัพย์สินทางปัญญาคุ้มครองอยู่ "บางส่วน" เจ้าของอาจจะมีความยินดีที่จะให้เผยแพร่ต่ออยู่แล้ว เช่น บทความเชิงให้ความรู้, ภาพ Clipart, รูปถ่าย ฯลฯ แต่ถึงเราจะบอกว่าเจ้าของใจดีแจกจ่าย แต่ส่วนใหญ่แล้ว เขาก็จะมีเงื่อนไขอย่างเช่น ต้องระบุแหล่งที่มา, ห้ามเอาไปดัดแปลง, ห้ามเอาไปหารายได้ต่อ ฯลฯ
Creative Commons (สัญญาอนุญาตครีเอทีฟคอมมอนส์) ก่อตั้งขึ้นโดยองค์กรไม่แสวงหาผลกำไรในประเทศสหรัฐอเมริกา โดยมีเป้าหมายสนับสนุนการใช้เนื้อหาโดยไม่ถูกจำกัดจากสัญญา โดยการอ้างอิงถึงเจ้าของทรัพย์สินทางปัญญาเดิม ปัจจุบันมีประเทศสมาชิกเข้าร่วมประมาณ 60 ประเทศ รวมถึงประเทศไทยด้วย สัญญาครีเอฟทีฟคอมมอนส์ฉบับภาษาไทย จัดทำขึ้นโดยความร่วมมือของ สำนักกฎหมายธรรมนิติ สถาบัน ChangeFusion และสถาบันเทคโนโลยีนานาชาติสิรินธร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ โดยรองรับตามหลักเกณฑ์ Creative Commons 3.0 และปรับให้เข้ากับกฎหมายลิขสิทธิ์์ของประเทศไทย จึงสามารถใช้บังคับได้ตามกฎหมายไทย ประกาศเปิดตัวเมื่อวันที่ 2 เมษายน พ.ศ. 2552 เป็นลำดับที่ 51 ของโลก สัญญาอนุญาตครีเอทีฟคอมมอนส์ เป็นสัญญาอนุญาตแบบเปิดรูปแบบหนึ่ง ที่ช่วยให้เจ้าของทรัพย์สินทางปัญญาสามารถให้สิทธิ์บางส่วน หรือทั้งหมดแก่สาธารณะ ในขณะที่ยังคงสงวนสิทธิ์อื่นๆ ที่ตนเองต้องการเอาไว้ได้ โดยการใช้สัญญาอนุญาตหลายหลากรูปแบบ โดยมีจุดประสงค์เพื่อหลีกเลี่ยงการเกิดปัญหาลิขสิทธิ์์ต่อการแบ่งปันสารสนเทศ เหตุผลการมีอยู่ของ Creative Commons (CC) ก็เพื่อช่วยให้เจ้าของสามารถบอกให้คนทั่วไปรู้ว่า ผลงานของตัวเขาสามารถนำไปใช้งานในลักษณะใดต่อได้บ้างอย่างง่ายๆ นอกจากนี้ Creative Commons ยังช่วยปกป้องผู้ใช้ทั่วไปให้ไม่ต้องกังวลว่าจะเผลอไปละเมิดทรัพย์สินทางปัญญา ตราบใดที่เขาทำถูกต้องตามเงื่อนไขที่กำหนด อย่างเว็บไซต์ Thaiware เองก็ยินดีให้เผยแพร่ หรือดัดแปลงบทความของเราต่อได้ แต่ต้องแสดงแหล่งที่มาด้วยทุกครั้ง รู้จัก Creative Commons ให้มากขึ้นCreative Commons จะมีเงื่อนไขใบอนุญาตอยู่ 4 รูปแบบ และผสมผสานกันเป็นใบอนุญาต 6 ประเภท โดยเราสามารถแยกแยะได้จากสัญลักษณ์ที่กำหนด เงื่อนไขใบอนุญาต (License Conditions)เงื่อนไขแรก Attribution (by) จะปรากฏอยู่ในใบอนุญาตทุกประเภท สำหรับเงื่อนไขนี้ เราจะนำงานไปใช้ได้โดยอิสระ แต่ต้องให้เครดิตเจ้าของผลงานตามที่เขาได้ร้องขอเอาไว้ด้วย หากเราต้องการใช้งานแบบไม่ให้เครดิต เราต้องติดต่อขออนุญาตจากเจ้าของผลงานก่อนเท่านั้น สำหรับเงื่อนไขนี้ คือ เจ้าของผลงานอนุญาตให้คุณนำผลงานของเขาไปทำซ้ำ, ดัดแปลง, เผยแพร่ต่อได้ แต่ว่าผลงานใหม่ที่ถูกสร้างขึ้น จะต้องอยู่ภายใต้เงื่อนไขเดิมเท่านั้น พูดง่ายๆ หากคุณได้มันมาฟรี แม้จะต่อยอดให้เจ๋งขึ้น คุณก็ห้ามขาย ต้องแจกฟรีต่อไป
ตามชื่อเลย คุณจะเอาผลงานไปทำอะไรต่อก็ได้ ยกเว้น นำผลงานดังกล่าวไป "แสวงหากำไร" โดยไม่ได้รับการอนุญาตจากเจ้าของผลงาน หากเห็นสัญลักษณ์นี้ หมายความว่า คุณสามารถทำซ้ำ, เผยแพร่ ต่อได้ แต่ห้ามแก้ไขโดยไม่ได้รับอนุญาตก่อนโดยเด็ดขาด ประเภทของใบอนุญาต (License Types)จากเงื่อนไขทั้ง 4 ทาง Creative Commons ได้นำมาสร้างเป็นใบอนุญาต 6 ชนิด ดังนี้ ยินยอมให้เรานำผลงานไปเผยแพร่ต่อ, ผสมผสาน, ปรับปรุง หรือนำไปแสวงหาผลกำไรต่อได้ ตราบใดที่คุณให้เครดิตแหล่งที่มาของต้นฉบับเอาไว้ด้วย มีความคล้ายคลึงกับ Attribution (CC BY) เพียงแต่ว่าผลงานใหม่ที่คุณสร้างขึ้น จะต้องอยู่ภายใต้ใบอนุญาต Creative Commons รูปแบบเดิมกับต้นฉบับเท่านั้น อนึ่ง Wikipedia ก็ใช้เงื่อนไขนี้นะ เงื่อนไขนี้มักถูกนำไปเปรียบเทียบกับ Copyleft อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ https://tips.thaiware.com/1017.html สามารถนำผลงานนี้ไปใช้งานต่อได้อย่างอิสระ รวมถึงการแสวงหาผลกำไร แต่ห้ามดัดแปลงโดยเด็ดขาด รวมถึงต้องให้เครดิตเจ้าของผลงานด้วย
นำผลงานไปทำอะไรต่อได้อย่างอิสระ ตราบใดที่ให้เครดิตเจ้าของผลงานอย่างถูกต้อง และไม่นำไปใช้ในการแสวงหาผลกำไร
เงื่อนไขเหมือนกับ Attribution-NonCommercial (CC BY-NC) เพียงแต่มีเพิ่มตรงที่ผลงานใหม่ จะต้องอยู่ภายใต้ใบอนุญาต Creative Commons รูปแบบเดิมกับต้นฉบับเท่านั้น
นี่เป็นเงื่อนไขที่จำกัดด้านการใช้งานมากที่สุด โดยเราทำได้แค่เผยแพร่ และให้เครดิตด้วยเท่านั้น ห้ามดัดแปลงแก้ไข หรือนำไปแสวงหารายได้โดยเด็ดขาด ใครที่คิดจะเผยแพร่ผลงานโดยเฉพาะอย่างยิ่งบนโลกอินเทอร์เน็ต Creative Commons ถือเป็นสิ่งที่มีประโยชน์มากๆ เลยล่ะ อย่างไรก็ตาม เราควรระวังในการเลือกใช้ประเภทของมันให้เหมาะสมกับผลงานของเราด้วยนะครับ เพราะใบอนุญาต CC ไม่สามารถเพิกถอนได้ แม้เจ้าของผลงานจะเปลี่ยนแปลงเงื่อนไขในภายหลัง แต่คนที่ใช้งานไปแล้ว ยังได้รับสิทธิ์์ตามใบอนุญาตเดิมอยู่ดี ที่มา : creativecommons.org , redstarwebdevelopment.com , wiki.creativecommons.org , wiki.creativecommons.org , th.wikipedia.org , th.wikipedia.org , th.wikipedia.org , th.wikipedia.org , th.wikipedia.org , creativecommons.org , www.makeuseof.com , creativecommons.org , redstarwebdevelopment.com ชนิดของสัญญาอนุญาตครีเอทีฟคอมมอนส์ ดังกล่าว ตรงกับเงื่อนไขใดโดยเงื่อนไขในการให้อนุญาตของครีเอทีฟคอมมอนส์มีอยู่ 4 เงื่อนไข คือ อ้างอิงแหล่งที่มา (BY) หมายถึงการนำไปใช้จะต้องอ้างอิงกลับมาถึงผู้เขียน ให้อนุญาตต่อไปแบบเดียวกัน (SA) คือยินยอมให้มีการดัดแปลงงานได้โดยต้องมอบความยินยอมต่อไปด้วย ห้ามนำไปใช้เพื่อการค้า (NC)
เงื่อนไขครีเอทีฟคอมมอนส์ คืออะไรสัญญาอนุญาตครีเอทีฟคอมมอนส์ (Creative Commons หรือ CC) เป็นสัญลักษณ์ ในการเผยแพร่ผลงานทั้งภาพ เสียง ข้อมูล งานศิลปะ หรือสารสนเทศต่าง ๆ ที่ง่ายต่อการถูก ละเมิดลิขสิทธิ์ ให้สามารถนำาข้อมูลหรือสารสนเทศเหล่านั้นไปใช้งานได้โดยไม่จำาเป็นต้อง ขออนุญาตเจ้าของผลงานอีก
สัญญาอนุญาตครีเอทีฟคอมมอนส์มีสัญลักษณ์ มีกี่แบบเงื่อนไขเหล่านี้สามารถใช้ประกอบได้มากที่สุด 6 แบบ ได้แก่ แสดงที่มา (cc-by) แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า (cc-by-nc) แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-ไม่ดัดแปลง (cc-by-nc-nd)
Creative Commons มีสัญลักษณ์เงื่อนไขกี่สัญลักษณ์Creative Commons หรือ สัญญาอนุญาตแบบเปิด เป็นลิขสิทธิ์ประเภทหนึ่งที่เปิดโอกาสให้สาธารณะได้ทำผลงานนั้นไปใช้ได้โดยไม่ต้องขออนุญาต ไม่เป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ แต่ผู้ที่นำผลงานไปใช้จะต้องทำตามเงื่อนไขที่กำหนดไว้บนผลงาน ผ่าน 4 สัญลักษณ์ที่แทนแต่ละเงื่อนไข มั่นใจว่าหลายคนเคยเห็นผ่านตา แต่รู้ไหมว่า สัญลักษณ์แต่ละอย่างหมายถึง ...
|