โครโมโซม ดีเอ็นเอ และยีน มีความสัมพันธ์กันอย่างไร

โครโมโซมและยีน

ความหมายโครโมโซม

                โครโมโซม (chromosome) เป็นที่อยู่ของหน่วยพันธุกรรม ซึ่งทำหน้าที่ควบคุมและถ่ายทอดข้อมูล เกี่ยวกับ ลักษณะทางพันธุกรรมต่างๆ ของสิ่งมีชีวิต เช่น ลักษณะของเส้นผม ลักษณะดวงตา เพศและผิว   การศึกษาลักษณะโครโมโซม จะต้องอาศัยการดูด้วยกล้องจุลทรรศน์ที่กำลังขยายสูงๆ จึงจะสามารถ มองเห็นรายละเอียดของโครโมโซมได้

              โครโมโซมของมนุษย์ มี 23 คู่                       ลักษณะของโครโมซม

ลักษณะของโครโมโซม

                โครโมโซมแต่ละโครโมโซมประกอบด้วย โครมาทิด(chromatid) 2 โครมาทิดที่เหมือนกัน
ซึ่งเกิดจากการที่โครโมโซมจำลองตัว โครมาทิดทั้งสองมีส่วนที่ติดกันอยู่ เรียกว่า เซนโทรเมียร์
(centromere) โครโมโซมในเซลล์ร่างกายจะมีรูปร่างลักษณะที่เหมือนกันเป็นคู่ ๆ แต่ละคู่ เรียกว่า
ฮอมอโลกัสโครโมโซม (homologous chromosome)   สำหรับลักษณะรูปร่างของโครโมโซมจะ
แตกต่างกัน โดยขึ้นอยู่กับตำแหน่งของเซนโทรเมียร์หรือโคนีโทคอร์ (chinetochore) ซึ่งทำหน้าที่
เป็นแกนหลักสำคัญสำหรับการเคลื่อนไหวของโครโมโซมภายในเซลล์ ขณะที่โครโมโซมเคลื่อนที่
เข้าสู่ขั้วเซลล์ในช่วงระยะการแบ่งเซลล์

 ชนิดและจำนวนโครโมโซม

                โครโมโซมในร่างกายมนุษย์มีทั้งหมด 46 แท่ง แบ่งเป็น 2 ประเภท คือ ออโตโซม (auto some)  และ โครโมโซมเพศ (sex chromosome)
                1. ออโตโซม (auto some) เป็นโครโมโซมที่ควบคุมลักษณะต่าง ๆ ของร่างกายยกเว้น ลักษณะที่เกี่ยวกับเพศ ู่ในเซลล์ของเพศชายและเพศหญิงจะมีออโตโซมเหมือนกัน มี 22 คู่
                2. โครโมโซมเพศ (sex chromosome) เป็นโครโมโซมที่ทำหน้าที่ควบคุมหรือกำหนดเพศ ได้แก่ โครโมโซม X และ โครโมโซม Y ซึ่งจะแตกต่างกันในแต่ละเพศ โดยในเพศหญิงมีโครโมโซมเพศแบบ XX และเพศชายมีโครโมโซมเพศแบบ XY และโครโมโซม Y มีขนาดเล็กกว่าโครโมโซม X มากซึ่งมีอยู่ 1 คู่ คือคู่ที่ 23

 การเกิดเพศหญิงเพศชาย

                เซลล์เพศที่ถูกสร้างขึ้นมาแต่ละเซลล์จะมีโครโมโซมเพศเพียงชุดเดียวโดยที่เซลล์
สืบพันธุ์ เพศชาย (สเปิร์ม) จะมีเซลล์สืบพันธุ์ ซึ่งมีโครโมโซม 2 ชนิด คือ 22+X หรือ 22+Y ส่วน
เซลล์สืบพันธุ์ของเพศหญิง จะมีโครโมโซมได้เพียงชนิดเดียว คือ 22+X ดังนั้นโอกาสในการเกิด
ทารกเพศหญิง (โครโมโซม 44+XX) หรือทารกเพศชาย (โครโมโซม 44+XY) จึงเท่ากัน ขึ้นอยู่กับ
สเปิร์มที่เข้าผสมกับไข่จะเป็นสเปิร์มชนิดใด

การเกิดเพศชายโครโมโซมเพศเป็น x และ y                         การเกิดเพศหญิงโครโมโซมเพศเป็น x และ x

ความหมายของยีน

                ยีน(Geneหน่วยพันธุกรรม หรือ ยีน (อังกฤษ: Gene) ปรากฏอยู่บนโครโมโซมประกอบด้วยดีเอ็นเอ ทำหน้าที่กำหนดลักษณะ ทางพันธุกรรมต่าง ๆ ของสิ่งมีชีวิต หน่วพันธุกรรม จะถูกถ่ายทอดจากสิ่งมีชีวิต รุ่นก่อนหน้าสู่ลูกหลาน เช่น ควบคุมกระบวนที่เกี่ยวกับกิจกรรมทั่ว ๆไปทางชีวเคมีภายในเซลล์ของสิ่งมีชีวิต ไปจนถึงลักษณะปรากฏที่พบเห็นหรือสังเกตได้ด้วยตา เช่นรูปร่างหน้าตาของเด็กที่มีบางส่วนเหมือนกับแม่, สีสันของดอกไม้, รสชาติของอาหารนานาชนิด ล้วนแล้วแต่เป็นลักษณะที่บันทึกอยู่ในหน่วยพันธุกรรมทั้งสิ้นเนื่องจากยีนเป็นส่วนหนึ่งของ DNAซึ่งเป็นองค์ประกอบของโครโมโซมดังนั้นยีนขึ้นอยู่บนโครโมโซม

                                                      ภาพของยีนซึ่งรวมกันเป็นดีเอ็นเอ

ความสัมพันธ์ระหว่างโครโมโซมกับยีน

                โครโมโซมหนึ่งแท่ง จะมียีนอยู่จำนวนมากมาย และโครโมโซมมีเป็นคู่ ดังนั้นยีนก็จะอยู่กันเป็นคู่เช่นเดียวกัน ยีนมีอยู่ 2 ประเภท

                1. ยีนเด่น คือยีนที่สามารถแสดงลักษณะนั้นๆ ออกมาได้ แม้จะมีเพียงยีนเดียว

                2. ยีนด้อย คือยีนที่สามารถแสดงลักษณะให้ปรากฏออกมาได้ก็ต่อเมื่อมียีนด้อยทั้งสองยีนอยู่บนโครโมโซม

                จีโนไทป์ เป็นลักษณะของยีนที่อยู่บนโครโมโซม ไม่สามารถมองเห็นลักษณะของจีโนไทป์ได้ ใช้สัญลักษณ์เช่น TT , Tt , tt

                ฟีโนไทป์ เป็นลักษณะที่ปรากฏให้เห็นภายนอกจากการบังคับของยีน เช่น สีผิว สีผม ความสูง

ยีนและ ดีเอ็นเอ มีความสัมพันธ์กันอย่างไร

ยีนและโครโมโซมเกี่ยวข้องกันอย่างไร

Chromosome เกี่ยวข้องกับเซลล์ ยีน และ จีโนม อย่างไร

โครมาทิน โครโมโซม มีความสัมพันธ์กันอย่างไร