วิธีการ ทางประวัติศาสตร์กับการศึกษาเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์

��ػ�Ըա�÷ҧ����ѵ���ʵ��
�Ըա�÷ҧ����ѵ���ʵ��Ѻ����֡���˵ء�ó�ҧ����ѵ���ʵ��

  ��鹵͹�ͧ�Ըա�÷ҧ�����ѵ���ʵ�� 1. ��á�˹�����繻ѭ��
          �繨ش������鹢ͧ����֡������ͧ����ʹյ�����ʹ� �������Ƿҧ���й������ä鹤�������׺�鹢����ŵ�ҧ� 2. ����Ǻ�����ѡ�ҹ
          �繡���׺�鹢����Ũҡ���觵�ҧ� ������������ҧ��ҡ�������ᵡ��ҧ�ѹ ��������Һ����������ǡѺ����ͧ��Ƿ���ͧ����֡�Ҥ鹤��� 3. ����������� ��õդ�����С�û����Թ��ѡ�ҹ
          �繡�õ�Ǩ�ͺ��ѡ�ҹ ��������������еդ���������������稨�ԧ��������Ͷ��������Ѻ�������Ѻ�ҡ����ش 4. �����ػ���������§����稨�ԧ
�繡�û����Ţ����Ũҡ��ѡ�ҹ��ҧ� �������Ǣ�ͧ           �������������ŷ��ú��ǹ��������稨�ԧ�������ó� 5. ��ù��ʹԢ���稨�ԧ
���ʹ͢���稨�ԧ�����ҡ����֡�������º���§���͸Ժ�����ҧ���˵�����           �¨е�ͧ�͡����Ңͧ��ѡ�ҹ�������觢��������ҧ�١��ͧ����Դ�� �����������ö��Ǩ�ͺ��           �����ѵ���Թ��������·�����˵ء�ó������ͧ�Ҩҡʹյ�Ҷ֧�Ѩ�غѹ�˵ء�ó����Դ�������¡�͹˹�ҹ�� �����觼š�з��Ҩ��֧�Ѩ�غѹ ����֡���˵ء�ó��Ӥѭ ����ö�֡�Ҩҡ��ѡ�ҹ������͡��õ�ҧ� �ӹǹ�ҡ����������㨢����������ҧ�١��ͧ�Ѵਹ

����Ըա�÷ҧ����ѵ���ʵ�� ���¶֧ ��кǹ����֡�� �鹤��� ����ͧ��������˵ء�ó�ҧ ����ѵ���ʵ�� ������ѡ�ҹ�ҧ����ѵ���ʵ�����դ�������ѹ��������§�Ѻ�������͹�������¹�ŧ ��ѧ�� ���֡�Ҩҡ�͡��÷�����͡��ê�鹵���Ъ���ͧ����ѡ��Сͺ����红������Ҥʹ�� �繡�кǹ��������㹡�����Ǻ�������������繡�кǹ��÷��ѡ����ѵ���ʵ��������鷴�ͺ ������ԧ�ͧ�ҹ�����ҡ����Ǻ����ͧ�ؤ����� ���ͤ������§���� �����Ѵਹ �դ�Ҥ�����������٧ �������ö���繻���ª��㹡�����������ѧ����
�� ��鹵͹�ͧ�Ըա�÷ҧ����ѵ���ʵ��
����֡�һ���ѵ���ʵ�� ��͡�кǹ����红����ŷ��١�Ǻ�����ШѴ�����ҧ���к� ��ͧ������Ըա�� �֡�ҷ����Ẻ੾�� �բ�鹵͹��ҧ � ��������Դ�ӴѺ��äԴ���ҧ���к� ���������ѡ�ҹ ��������ҧ � ͸Ժ������ͧ��Ǥ������Ңͧ�˵ء�ó�ҧ����ѵ���ʵ�� �������㨤��������ʹյ ��������§�Ѻ�����繨�ԧ�ҡ����ش ��觻�Сͺ���¢�鹵͹����Ӥѭ 4 ��鹵͹���

����֡�һ���ѵ���ʵ���� 4 ��鹵͹�ѧ���

1. ����Ǻ�����ФѴ���͡��ѡ�ҹ ������դ����Դ���ͧ�����͢�����ص԰ҹ���Ǽ���֡�Ҩ� ��ͧ�׺������ѡ�ҹ����ͧ����ФѴ���͡���ҧ���Ѵ���ѧ
2. �������������л����Թ�س�����ѡ�ҹ �繢�鹵͹������֡�ҵ�ͧ�ӡ�õ�Ǩ�ͺ ����������л����Թ�����ѡ�ҹ������� �� 2 �Ըդ��
������ (1) �������������л����Թ�س�����ѡ�ҹ��¹͡ �繡�� �����Թ
�����觾��٨����ѡ�ҹ����繢ͧ��ԧ���ͻ��� ������¡�� ���º��º�Ѻ
��ѡ�ҹ��蹫�觨��繵�ͧ�ͤ���������ͨҡ�������Ǫҭ ੾�д�ҹ
������ (2) �������������л����Թ�س�����ѡ�ҹ���� ��觵�Ǩ�ͺ
����������Ͷ�ͧ͢��ѡ�ҹ�¾Ԩ�óҤ����١��ͧ��Фس��Ңͧ������
�ҡ�������Դ�Ѻ�˵ء�ó� �ѡ��Ҿ��Фس�����ͧ ����֡��
3. ��õդ������� ��ѡ�ҹ �������ѡ�ҹ��ҹ������������л����Թ�س������� ����֡�ҵ�ͧ �դ�����ѡ�ҹ���ҧ������ºẺἹ���������Ҥ���������Ф����Ӥѭ������ԧ����ҡ� ���ѡ�ҹ�������ѹ��Ѻ����稨�ԧ�������ö��͸Ժ�¾ĵԡ������Ҿ�Ǵ��������ҧ���� ��ҧ ʶҹ��� ��кؤ��
4. ����ѧ����������� ��͡�ùӢ����ŷ����ҡ��õդ�����Т����ػ�����º���§������ͧ��� ��������ͧ �����׹ ������˵ؼ� ����֡�Ҥ鹤��ҷҧ��ҹ����ѵ���ʵ���鹵�ͧ༪ԭ�Ѻ��ѡ�ҹ ����դ����Ѻ��͹��ТѴ��駡ѹ�������� ����ʹ�� �آ�� �ͺ�ͺ ������º�Թ�� ��ʵԻѭ�� ���˵ؼ� ����Ѻ��˵ؼ���Ф�������ö�ͧ������ ��Ф���������ͨҡ�������Ǫҭ��ҹ��ҧ � �з���� ����ѵ���ʵ�� �դس����ҡ�͵�͡���֡�� ���С���֡�һ���ѵ���ʵ������èӡѴ������§����觷����ѹ�֡�ͺ ������¹�����¹��ҷ�����

Ref : http://www2.se-ed.net/nfed/history/index_his.html 14/02/2008

วิธีการ ทางประวัติศาสตร์กับการศึกษาเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์

เพื่อน ๆ หลายคนคงเคยได้ยินคำว่า “ประวัติศาสตร์” กันจนคุ้นหู คำว่าประวัติศาสตร์อาจหมายถึงเรื่องราวในอดีตที่ผ่านพ้นไปแล้ว หรืออาจหมายถึงสาขาวิชาที่ศึกษาเรื่องราวของมนุษย์ในอดีตเพื่อวัตถุประสงค์บางอย่างก็ได้ ซึ่งวันนี้ StartDee จะพาเพื่อน ๆ ไปรู้จัก “วิธีการทางประวัติศาสตร์” ซึ่งเป็นวิธีการที่ทำให้นักวิชาการศึกษาประวัติศาสตร์ได้อย่าง เป็นขั้นเป็นตอน ทำให้เราทราบข้อเท็จจริงต่าง ๆ และเข้าใจเรื่องราวในอดีตได้มากยิ่งขึ้น

ว่าแต่… กว่าจะเป็นการศึกษาที่มีขั้นตอนชัดเจนขนาดนี้ มนุษย์เริ่มศึกษาประวัติศาสตร์มาตั้งแต่เมื่อไหร่กันนะ

วิธีการ ทางประวัติศาสตร์กับการศึกษาเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์

การศึกษาประวัติศาสตร์ของเฮโรโดตัส

430 ปีก่อนคริสตกาล เฮโรโดตัส (Herodotus) นักเขียนและนักภูมิศาสตร์ผู้มีชีวิตอยู่ในยุคกรีกโบราณได้เขียน The Histories ขึ้น โดยมุ่งหวังว่าการบันทึกนี้จะ “ช่วยให้เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในประวัติศาสตร์ไม่เลือนหายไปตามกาลเวลา” งานเขียนของเฮโรโดตัสจึงนำเสนอเรื่องราวสาเหตุของการสู้รบและการทำสงครามระหว่างกรีกและเปอร์เซีย และมีการกล่าวถึงประเด็นการเมืองและอารยธรรมของทั้งสองอาณาจักรอย่างละเอียด

วิธีการ ทางประวัติศาสตร์กับการศึกษาเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์
ขอบคุณรูปภาพจาก en.wikipedia.org และ www.amazon.com

นอกจากนี้เฮโรโดตัสยังเดินทางไปค้นหาหลักฐานเพื่อยืนยันเหตุการณ์ และทำให้บันทึกของเขาน่าเชื่อถือมากขึ้นด้วย งานเขียนของเฮโรโดตัสจึงเป็นงานเขียนชิ้นแรก ๆ ที่วางรากฐานการศึกษาประวัติศาสตร์ในตะวันตก นำไปสู่วิธีการทางประวัติศาสตร์ในยุคต่อ ๆ มา และเฮโรโดตัสก็ได้รับการยกย่องให้เป็นบิดาแห่งประวัติศาสตร์มาจนถึงปัจจุบัน

ความหมาย และความสำคัญของวิธีการทางประวัติศาสตร์

วิธีการทางประวัติศาสตร์ (Historical Method) หมายถึงวิธีการสืบค้นเรื่องราวในอดีต หรือการแสวงหาข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์อย่างเป็นระบบ โดยอาศัยการวิเคราะห์หลักฐานทางประวัติศาสตร์ประกอบกับหลักฐานอื่น ๆ เพื่อให้ได้ข้อเท็จจริงที่ใกล้เคียงกับความเป็นจริงมากที่สุด บทบาทของวิธีการทางประวัติศาสตร์คือช่วยให้เราศึกษาข้อเท็จจริงต่าง ๆ ได้เป็นระบบ  และทำให้ข้อเท็จจริงที่ได้จากการศึกษามีความน่าเชื่อถือ เพราะวิธีการให้ได้มาซึ่งข้อมูลนั้นถูกต้องตามหลักวิชาการ

วิธีการทางประวัติศาสตร์มีกี่ขั้นตอนกันนะ ?

วิธีการทางประวัติศาสตร์มีทั้งหมด 5 ขั้นตอน ได้แก่

  1. การกำหนดหัวเรื่องที่จะศึกษา
  2. การรวบรวมหลักฐาน
  3. การประเมินคุณค่าของหลักฐาน หรือการวิพากษ์คุณค่าของหลักฐาน
  4. การวิเคราะห์และสังเคราะห์ข้อมูล
  5. การเรียบเรียงและนำเสนอ

โดยแต่ละขั้นตอนมีรายละเอียดดังนี้

1. การกำหนดหัวเรื่องที่จะศึกษา

หัวข้อหรือประเด็นที่เราต้องการศึกษาอาจเริ่มจากความสงสัยใคร่รู้ในเรื่องต่าง ๆ ก่อน ไม่ว่าจะเป็นประเด็นที่อยู่รอบตัวในชีวิตประจำวัน หรือเป็นประเด็นถกเถียงที่ยังไม่มีคำตอบที่ชัดเจนในแวดวงการศึกษาประวัติศาสตร์ เมื่อได้ประเด็นที่สนใจอยากหาคำตอบแล้ว เราจึงทำการกำหนดประเด็นการศึกษากว้าง ๆ แล้วค่อยจำกัดขอบเขตของประเด็นการศึกษาให้แคบลงให้เหมาะสมกับระยะเวลาในการศึกษา

2. การรวบรวมหลักฐาน

หลักฐานทางประวัติศาสตร์คือร่องรอยและข้อมูลต่าง ๆ จากในอดีตที่หลงเหลืออยู่ เราสามารถใช้หลักฐานเหล่านี้มาเป็นข้อมูลประกอบการศึกษา เพื่อให้ได้ข้อเท็จจริงที่ใกล้เคียงกับความเป็นจริงมากที่สุด  โดยขั้นตอนการรวบรวมหลักฐานคือการค้นคว้าและรวบรวมหลักฐานที่เกี่ยวข้องกับหัวข้อที่เราจะศึกษา โดยค้นคว้าจากพิพิธภัณฑ์ ห้องสมุด หอจดหมายเหตุ อินเทอร์เน็ต หรือแหล่งข้อมูลอื่น ๆ ตามประเภทของหลักฐานนั้น เราสามารถแบ่งหลักฐานทางประวัติศาสตร์ได้หลายรูปแบบ เช่น

2.1 แบ่งตามลักษณะของการบันทึก ได้แก่

2.1.1 หลักฐานที่เป็นลายลักษณ์อักษร ได้แก่ บันทึกใบลาน ศิลาจารึก พงศาวดาร สมุดข่อย จดหมายเหตุ วรรณกรรม หนังสือพิมพ์ ชีวประวัติ และหลักฐานอื่น ๆ ที่บอกเล่าเรื่องราวผ่านลายลักษณ์อักษร ยกตัวอย่างเช่นบันทึก The Histories ของเฮโรโดตัสที่เรากล่าวถึงไปก่อนหน้า ก็ถือเป็นหลักฐานที่เป็นลายลักษณ์อักษรเช่นกัน

วิธีการ ทางประวัติศาสตร์กับการศึกษาเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์
ขอบคุณรูปภาพจาก anatsayaboorapanoey และ www.navanurak.in.th

2.1.1 หลักฐานที่ไม่เป็นลายลักษณ์อักษร เช่น หลักฐานทางโบราณคดี ทั้งโบราณสถานและโบราณวัตถุที่มนุษย์ในอดีตเป็นผู้สร้างหรือทิ้งไว้ รวมถึงหลักฐานทางสถาปัตยกรรม เช่น วัด วัง ปราสาท สถูป เจดีย์ต่าง ๆ ประติมากรรมรูปปั้น ภาพวาดและจิตรกรรมฝาผนังต่าง ๆ หลักฐานทางวัฒนธรรม เช่น นาฏศิลป์ ดนตรี เพลงพื้นบ้าน คำบอกเล่าและมุขปาฐะต่าง ๆ และหลักฐานประเภทโสตทัศนูปกรณ์ เช่น ภาพถ่าย ภาพยนตร์ วิดีทัศน์ แผนที่และสื่อคอมพิวเตอร์ต่าง ๆ

วิธีการ ทางประวัติศาสตร์กับการศึกษาเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์
ปราสาทหินพิมาย ขอบคุณรูปภาพจาก th.wikipedia.org

วิธีการ ทางประวัติศาสตร์กับการศึกษาเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์
ขอบคุณรูปภาพจาก th.wikipedia.org และ thailandtourismdirectory.go.th

2.2 แบ่งตามคุณค่าและความสำคัญของหลักฐาน ได้แก่

2.2.1 หลักฐานปฐมภูมิ หรือหลักฐานชั้นต้น (Primary Source) คือหลักฐานที่เกิดในยุคสมัยเดียวกันกับเหตุการณ์นั้น ๆ หากผู้จดบันทึกหรือผู้สร้างหลักฐานอยู่ในเหตุการณ์นั้นด้วยก็จะทำให้หลักฐานทางประวัติศาสตร์นั้นน่าเชื่อถือมากขึ้นไปอีก ตัวอย่างหลักฐานชั้นต้นที่เป็นลายลักษณ์อักษร เช่น หนังสือราชการ พระราชพงศาวดาร หรือจดหมายเหตุที่ชาวต่างชาติเป็นผู้บันทึก ส่วนหลักฐานชั้นต้นที่ไม่เป็นลายลักษณ์อักษร เช่น โบราณสถาน โบราณวัตถุที่สร้างขึ้นในยุคสมัยนั้น ๆ

2.2.2 หลักฐานทุติยภูมิ หรือหลักฐานชั้นรอง (Secondary Source) คือหลักฐานที่เกิดขึ้นหลังจากเหตุการณ์นั้น ๆ จบลงแล้ว ผู้สร้างหลักฐานไม่ได้อยู่ในเหตุการณ์นั้นโดยตรง แต่จัดทำหลักฐานหรือบันทึกต่าง ๆ ขึ้นตามคำบอกเล่าหรือข้อเท็จจริงที่ได้รับมาจากผู้อื่นอีกที ทำให้หลักฐานชั้นรองมีความน่าเชื่อถือน้อยลงเนื่องจากอาจมีความคลาดเคลื่อนในการถ่ายทอดระหว่างบุคคล หรืออาจมีการเสริมเติมแต่งความจริง และมีการใส่อคติของผู้สร้างหลักฐานทางประวัติศาสตร์รวมอยู่ด้วย ยกตัวอย่างเช่น หนังสือเรียนประวัติศาสตร์ไทย บทความหรืองานวิจัยทางประวัติศาสตร์ รูปปั้นหรือภาพวาดที่จัดทำขึ้นตามคำบอกเล่า เป็นต้น

3. การประเมินคุณค่าของหลักฐาน หรือการวิพากษ์คุณค่าของหลักฐาน

เมื่อได้หลักฐานเกี่ยวกับประเด็นที่ต้องการศึกษาแล้ว เราต้องตรวจสอบว่าหลักฐานประเภทต่าง ๆ ที่ได้มานั้นมีความน่าเชื่อถือเพียงใด เหมาะแก่การนำไปศึกษาเพื่อหาข้อเท็จจริงหรือไม่ การประเมินคุณค่าของหลักฐานมี 2 วิธี ได้แก่

3.1 การประเมินคุณค่าภายนอก หรือการวิพากษ์ภายนอก เป็นการตรวจสอบหลักฐานจากสภาพและลักษณะภายนอก เพื่อให้ทราบว่าหลักฐานนี้เป็นหลักฐานชั้นต้นหรือชั้นรอง หลักฐานนี้เป็นของจริงหรือไม่ โดยพิจารณาจากอายุของหลักฐาน วัสดุที่ใช้ ผู้สร้าง วัตถุประสงค์ในการสร้าง และสภาพแวดล้อมที่หลักฐานถูกสร้างขึ้น

3.2 การประเมินคุณค่าภายใน หรือการวิพากษ์ภายใน คือการประเมินข้อมูลภายใน ซึ่งเป็นระดับที่ลึกขึ้น โดยอาศัยการตีความหลักฐานเพื่อให้เข้าใจความหมายและความหมายแฝง รวมถึงการประเมินหลักฐานว่าเป็นจริงหรือเท็จ โดยพิจารณาจากผู้เขียน ช่วงเวลาที่เขียน จุดมุ่งหมายในการเขียน สำนวนภาษา และเปรียบเทียบเนื้อความกับแหล่งอื่น ๆ

4. การวิเคราะห์และสังเคราะห์ข้อมูล

เมื่อทราบว่าหลักฐานนั้นเป็นของแท้ และให้ข้อมูลที่เป็นจริง ขั้นตอนต่อมาเราจึงวิเคราะห์ข้อมูล เช่น วิเคราะห์ความเป็นมาของเหตุการณ์ สาเหตุที่ทำให้เกิดเหตุการณ์ รายละเอียด และผลของเหตุการณ์

5. การเรียบเรียงและนำเสนอ

จากนั้นจึงนำเสนอข้อมูล ซึ่งเป็นขั้นตอนสุดท้ายของวิธีการทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญมาก ในขั้นตอนนี้ผู้ศึกษาจะต้องตอบคำถามที่ได้ตั้งไว้ในหัวเรื่องที่จะศึกษา จากนั้นจึงนำเสนอออกมาในรูปแบบต่าง ๆ ทั้งงานเขียน การบรรยาย อภิปราย ซึ่งเป็นการนำเสนอองค์ความรู้ที่ได้สู่สังคม

วิธีการทางประวัติศาสตร์เป็นกระบวนการที่นำมาซึ่งข้อเท็จจริงและองค์ความรู้ใหม่ ๆ ทางประวัติศาสตร์ เพื่อน ๆ สามารถนำวิธีการทางประวัติศาสตร์นี้ไปประยุกต์กับการศึกษาทางประวัติศาสตร์ในอนาคตได้ หรือจะลองสวมบทนักโบราณคดี ไปสำรวจแหล่งโบราณคดีในไทยกับครูกอล์ฟในแอปพลิเคชัน StartDee ก่อนก็ได้ ส่วนเพื่อน ๆ คนไหนที่อยากทบทวนบทเรียนกันต่อก็ไปอ่านบทความ ปัจจัยที่ส่งเสริมความเจริญรุ่งเรืองของกรุงรัตนโกสินทร์ ชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 วิชาประวัติศาสตร์ กันต่อได้เลย

ขอบคุณข้อมูลจาก: สุรรังสรรค์ ผาสุขวงษ์ (ครูกอล์ฟ)

Reference:

https://en.wikipedia.org/wiki/Histories_(Herodotus)

https://en.wikipedia.org/wiki/Herodotus

วิธีการทางประวัติศาสตร์คล้ายคลึงกับวิธีการศึกษาใดมากที่สุด *

วิธีการทางประวัติศาสตร์ก็เหมือนกับวิธีการทางวิทยาศาสตร์ ที่อาศัยหลักฐานและความเป็นเหตุเป็นผลที่ชัดเจน จะแตกต่างกันก็เพียงตรงที่วิธีการทางวิทยาศาสตร์สามารถทดลองซ้ำได้เรื่อยๆ จนเกิดความแน่ใจในผลการทดลอง แต่เหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ไม่สามารถทำให้เกิดขึ้นใหม่ได้อีกเท่านั้น ผู้ศึกษาประวัติศาสตร์ที่ดีจึงเป็นผู้ฟื้นอดีตหรือ ...

หลักฐานทางประวัติศาสตร์มีประโยชน์อย่างไรในการศึกษาเรื่องราว หรือเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์

การศึกษาข้อมูลจากหลักฐานทาง ประวัติศาสตร์มีความส าคัญ มีรายละเอียดที่เป็น ส่วนส าคัญต่อการศึกษาเรื่องราวหรือเหตุการณ์ ในอดีต ประโยชน์ของหลักฐานทางประวัติศาสตร์ เป็นเครื่องมือในการสืบค้น ร่องรอยของอดีต เป็นแหล่งค้นคว้า ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับเรื่องใดเรื่องหนึ่ง โดยน าเอาไปประกอบกับวิธีการทาง ประวัติศาสตร์

วิธีการทางประวัติศาสตร์เหมือนหรือแตกต่างจากวิธีการทางวิทยาศาสตร์อย่างไร

1. วิธีการทางประวัติศาสตร์มีการกำหนดประเด็นปัญหาเพื่อสืบค้นหาคำตอบ เช่นเดียวกับวิธีการทางวิทยาศาสตร์ที่มีการสร้างสมมติฐานขึ้นแล้วทดลองเพื่อตรวจสอบสมมติฐานนั้น

สิ่งที่เรียกว่า “วิธีการทางประวัติศาสตร์” คือข้อใด

วิธีการทางประวัติศาสตร์ คือ กระบวนการ ในการแสวงหาข้อเท็จจริงจากเรื่องราวหรือเหตุการณ์ ทางประวัติศาสตร์ซึ่งได้จากการค้นคว้าหาข้อมูล จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์เพื่อน ามาวิเคราะห์ และอธิบายเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ที่เกิดขึ้น เพื่อให้การศึกษานั้นได้ข้อเท็จจริงที่ใกล้เคียงและ ถูกต้องมากที่สุด เราเรียกกระบวนการศึกษานี้ว่า “ ...

วิธีการทางประวัติศาสตร์คล้ายคลึงกับวิธีการศึกษาใดมากที่สุด * หลักฐานทางประวัติศาสตร์มีประโยชน์อย่างไรในการศึกษาเรื่องราว หรือเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ วิธีการทางประวัติศาสตร์เหมือนหรือแตกต่างจากวิธีการทางวิทยาศาสตร์อย่างไร สิ่งที่เรียกว่า “วิธีการทางประวัติศาสตร์” คือข้อใด เฉลยใบงาน วิธีการทางประวัติศาสตร์ เฉลย วิธีการทางประวัติศาสตร์ ตัวอย่างการใช้วิธีการ ทางประวัติศาสตร์ วิธีการทางประวัติศาสตร์ 5 ขั้นตอน หลักฐานทางประวัติศาสตร์ วิธีการทางประวัติศาสตร์คืออะไร มีขั้นตอนในการสืบค้นอดีตของสังคมมนุษย์อย่างไรบ้าง ขั้นตอนวิธีการทางประวัติศาสตร์