สติปัฏฐาน เกิดจากคำ 2 คำ คือคำว่า สติ ซึ่งแปลว่า ความระลึกรู้ ความตระหนักรู้ และความไม่ลืม กับคำว่า ปัฏฐาน ซึ่งแปลว่า ความตั้งมั่น, ความแน่วแน่, ความมุ่งมั่นไม่ปล่อยเวลาให้เสียประโยชน์ เมื่อรวมเข้าด้วยกัน จึงหมายถึง การเข้าไปรู้เห็นในสิ่งทั้งหลายตามความเป็นจริง เป็นการรับรู้สิ่งที่เกิดขึ้นกับกาย เวทนา จิต และธรรม ด้วยสติที่ตั้งมั่นและแน่วแน่
สติปัฏฐาน 4 ประกอบไปด้วย
1. กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน หมายถึง การมีสติไม่ลืมว่ากายเป็นแค่ที่รวมของธาตุ 4 ได้แก่ ดิน น้ำ ลม ไฟ มาประชุมรวมกันเป็นร่างกาย ไม่มองกายด้วยความเป็นคน สัตว์ เรา เขา แต่มองแยกเป็น รูปธรรมหนึ่ง ๆ เท่านั้น อาศัยเหตุปัจจัยมากมายเกิดขึ้นเป็นวงจรปฏิจจสมุปบาท ก็จะเห็นความเกิดดับ และเห็นว่ากายล้วนไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และเป็นอนัตตา
2. เวทนานุปัสสนาสติปัฏฐาน หมายถึง การมีสติไม่ลืมว่าเวทนาทั้งหลาย ทั้งสุข ทุกข์ อุเบกขา มีและไม่มีอามิส ล้วนเป็นนามธรรมอย่างหนึ่ง ไม่มองกายด้วยความเป็นคน สัตว์ เรา เขา แต่มองแยกเป็นแค่นามธรรมที่อาศัยเหตุปัจจัยมากมายเกิดขึ้นเป็นวงจรปฏิจจสมุปบาท ก็จะเห็นความเกิดดับ และเห็นว่าเวทนาล้วนไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และเป็นอนัตตา
3. จิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน หมายถึง การมีสติไม่ลืมว่าจิตมีเหตุใกล้คือเจตสิกมากมายเป็นปัจจัยให้เกิดอยู่ ไม่มองจิตด้วยความเป็นคน สัตว์ เรา เขา คือไม่มองว่าเรากำลังคิด เรากำลังโกรธ หรือเรากำลังเหม่อลอย แต่มองแยกเป็นนามธรรมอย่างหนึ่ง ที่อาศัยเหตุปัจจัยมากมายเกิดขึ้นเป็นวงจรปฏิจจสมุปบาท ก็จะเห็นความเกิดดับ และเห็นว่าจิตล้วนไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และเป็นอนัตตา
4. ธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน หมายถึง การมีสติไม่ลืมว่าโลกิยธรรมทั้งปวงเกิดจากเหตุปัจจัยมากมาย ไม่มองด้วยความเป็นคน สัตว์ เรา เขา แต่มองเป็นรูปธรรมและนามธรรม ที่อาศัยเหตุปัจจัยมากมายเกิดขึ้นเป็นวงจรปฏิจจสมุปบาทก็จะเห็นความเกิดดับ และเห็นว่าธรรมที่เกิดจากเหตุปัจจัยล้วนไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และเป็นอนัตตา
สติปัฏฐาน 4 นี้เป็นหลักการปฏิบัติในการฝึกสติที่พระองค์ท่านตรัสว่าเป็นทางสายเอก เป็น 1 ใน 7 หมวดในโพธิปักขิยธรรม ซึ่งเป็นธรรมอันเป็นฝักฝ่ายแห่งความตรัสรู้ หรือ เกื้อกูลแก่การตรัสรู้ และเกื้อหนุนแก่ธรรมของผู้ปฏิบัติให้สามารถเดินทางไปถึงที่สุดแห่งทุกข์ได้
[182] ʵԻѯ�ҹ 4 (����駢ͧʵ�, ��õ��ʵԡ�˹��Ԩ�ó���觷��������������繵�������繨�ԧ ��� ��������觹��� �ѹ�繢ͧ�ѹ�ͧ - foundations of mindfulness)
�������1. ���ҹػ��ʹ� ʵԻѯ�ҹ (��õ��ʵԡ�˹��Ԩ�óҡ����������繵���繨�ԧ ��� ����§��� ������ѵ��ؤ�ŵ�ǵ������ - contemplation of the body; mindfulness as regards the body) ��ҹ��ṡ��Ժѵ�����������ҧ ��� �ҹһҹʵ� ��˹������� 1 �����Һ� ��˹����ѹ�����Һ� 1 �����ѭ�� ���ҧ�����ѭ��㹡�á�зӤ���������Ƿء���ҧ 1 ��ԡ�����ԡ�� �Ԩ�ó���ǹ��Сͺ�ѹ������Ҵ������·���Ъ���������ҧ��¹�� 1 �ҵ����ԡ�� �Ԩ�ó������ҧ��¢ͧ�����ѡ����繸ҵ��������ҧ� 1 ����Ƕԡ� �Ԩ�óҫҡȾ���Ҿ��ҧ� �ѹ�š�ѹ�� 9 �������� �����繤�Ը����Ңͧ��ҧ��� �ͧ��������� �ͧ����ѡ���蹹�� 1
�������2. �Ƿ�ҹػ��ʹ� ʵԻѯ�ҹ (��õ��ʵԡ�˹��Ԩ�ó��Ƿ�� ��������繵���繨�ԧ��� ������§�Ƿ�� ������ѵ��ؤ�ŵ�ǵ������ - contemplation of feelings; mindfulness as regards feelings) ��� ��ʵ����Ѵ�Ƿ���ѹ���آ��� �ء���� ��� ��� ��駷��������� ����繹�����ʵ������������㹢�й���
�������3. �Ե�ҹػ��ʹ� ʵԻѯ�ҹ (��õ��ʵԡ�˹��Ԩ�óҨԵ ��������繵���繨�ԧ��� ������§�Ե ������ѵ��ؤ�ŵ�ǵ������ - contemplation of mind; mindfulness as regards thoughts) ��� ��ʵ����Ѵ�Ե�ͧ��������Ҥ� ������Ҥ� ����� �������� ������ ��������� �������ͧ���ͼ�ͧ��� ��駫�ҹ��������Ҹ� ��� ���ҧ��� �������������㹢�й���
�������4. ����ҹػ��ʹ� ʵԻѯ�ҹ (��õ��ʵԡ�˹��Ԩ�óҸ��� ��������繵���繨�ԧ��� ������§���� ������ѵ��ؤ�ŵ�ǵ������ - contemplation of mind-objects; mindfulness as regards ideas) ��� ��ʵ����Ѵ����������� ���� ���ó� 5 �ѹ�� 5 ��µ�� 12 ⾪���� 7 �����Ѩ 4 ��Ҥ������ �����ҧ�� ��㹵�������� �Դ��� ��ԭ��Ժ�ó� ��дѺ������ҧ�� �繵� �������繨�ԧ�ͧ�ѹ���ҧ����.
���ҹء���ط���ʵ�� ��Ѻ�����Ÿ��� �������駷�� �� �.�. ����
//84000.org/tipitaka/dic/d_item.php?i=182