การพัฒนาจึงหมายถึงการดำเนินการเพื่อให้เกิดการเปลี่ยนในทิศทางที่ดีขึ้น โดยการเปลี่ยนแปลงนั้นจะต้องสอดคล้องกับความต้องการของคนในชุมชน ไม่ใช่การจัดการจากคนภายนอกแต่เพียงอย่างเดียว
การพัฒนาชุมชนต้องอาศัยหลักการมีส่วนร่วม โดยชุมชนเป็นเจ้าของปัญหา และนักพัฒนาคือผู้ที่เข้าร่วมในกระบวนการ ทั้งนี้นักพัฒนาจะต้องเรียนรู้และทำความเข้าใจชุมชนอย่างแท้จริง ทั้งในเรื่องของบริบทชุมชน วัฒนธรรมชุมชน ตลอดจนการพัฒนาในรูปแบบผสมผสาน เพื่อนำไปสู่การพึ่งตนเองได้ในระยะยาว
แนวคิดการพัฒนาชุมชน
ในการพัฒนาประเทศที่ผ่านมาพบว่ามีแนวคิดในการพัฒนาชุมชนที่แตกต่างและหลากหลายมุมมอง โดยสรุปได้ดัง
1) การพัฒนาชุมชนเป็นกระบวนการ (Community development as a Process)
2) การพัฒนาชุมชนเป็นกรรมวิธี (Community Development as a Method)
3) แนวความคิดในลักษณะที่เป็นโครงการ
4) แนวความคิดในลักษณะที่เป็นขบวนการ
แนวคิดเกี่ยวกับการพัฒนาในปัจจุบัน ได้แก่แนวคิดที่ถือว่ามนุษย์เป็นศูนย์กลางของการพัฒนา (People centered development)
แนวความคิดแบบการพัฒนาอย่างยั่งยืน (Sustainable development) แนวคิดเกี่ยวกับการพัฒนาแบบบูรณาการ แนวคิดประชาสังคม การเสริมสร้างพลังอำนาจแก่ชุมชน แนวความคิดเกี่ยวกับการพัฒนาจากศักยภาพในชุมชน แนวคิดการพึ่งตนเอง
แนวคิดเกี่ยวกับการพัฒนาชุมชน
หลักการพัฒนาชุมชน ได้แก่ การช่วยเหลือตน การให้ประชาชนมีส่วนร่วม หลักประชาธิปไตยในการดำเนินงาน หลักการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรชุมชน หลักความเข้าใจวัฒนธรรมชุมชน หลักการประเมิน
ความหมายของ “ชุมชน” (Community)
“ชุมชน” เป็นกลุ่มบุคคลที่อาศัยอยู่ตามท้องถิ่นต่าง ๆ อาจเป็นหมู่บ้าน ละแวก หรือย่าน ที่มีวิถีชีวิตเกี่ยวพันกัน
มีความเชื่อในระบบคุณค่าบางอย่างสอดคล้องกัน มีการติดต่อสื่อสาร มีความเอื้ออาทร มีการจัดการ มีการเรียนรู้และมีวัตถุประสงค์ร่วมกัน หรือกลุ่มบุคคลอันเนื่องมา จากการประกอบอาชีพร่วมกัน หรือ การประกอบกิจกรรมร่วมกัน หรือ การมีวัฒนธรรม หรือ ความสนใจร่วมกัน
ความหมายของ “การพัฒนา” (Development)
“การพัฒนา” คือ การทำให้ดีขึ้น ให้เจริญขึ้น เป็นการเพิ่มคุณค่าของสิ่งต่าง ๆ การพัฒนาอาจพัฒนาจากสิ่งที่มีอยู่เดิม หรือ
สร้างสรรค์สิ่งใหม่ก็ได้
ความหมายของ “การพัฒนาชุมชน” (Community Development)
“การพัฒนาชุมชน” เป็นการทำให้กลุ่มคนดีขึ้น เจริญขึ้น ในทุก ๆ ด้าน เช่น ด้านเศรษฐกิจ สังคม การปกครอง วัฒนธรรม สิ่งแวดล้อม เป็นต้น
ความสำคัญของการพัฒนาชุมชน
เป้าหมายของการพัฒนาชุมชน คือ “คน”ซึ่งเป็นกลุ่มอันหลากหลาย กระจัดกระจายอยู่ทั่วประเทศ เป็นหมู่บ้าน เป็นชุมชนเมือง เป้นกลุ่มอาชีพ เป็นกลุ่มกิจกรรม
ฯลฯ กลุ่มต่าง ๆ เหล่านี้เป็นรากฐานสำคัญของประเทศ เราเห็นพ้องกันว่าการพัฒนาคน เป็นแนวทางการพัฒนาประเทศที่ถูกต้อง การพัฒนาคนจึงเป็นเป้าหมายของ แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ ๘ (พ.ศ. ๒๕๔๐ – ๒๕๔๔)และต่อใน แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ ๙(พ.ศ. ๒๕๔๕ – ๒๕๔๙) รากฐานของประเทศดีขึ้น
เจริญขึ้นในทุก ๆ ด้าน ประเทศชาติก็ดีขึ้น เจริญขึ้น เป็นสังคมพัฒนา สังคมพัฒนาดี สมาชิกในสังคมย่อมได้รับผลพวงของการพัฒนา ทุกอย่างมันเกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน การเล็งเป้าการพัฒนาไปที่คน ก็คือการเล็งเป้าไปที่ชุมชน จึงเป็นภารกิจของทุกคนที่เกี่ยวข้อง ที่จะต้องร่วมมือกันพัฒนาอย่างจริงจัง รวมทั้งต้องพัฒนาคนเองด้วย เหมือนตนเองเป็นชุมชนหนึ่ง องค์กรทั้งหลายก็ต้องพัฒนาตนเองเช่นเดียวกัน
เพราะองค์กรก็มีความเป็นชุมชนด้วย ถ้าเราจินตนาการว่าคนเหมือนเซล (cell) ของประเทศ (ร่างกาย) เซลทุกเซลได้รับการเอาใจใส่ดูแลให้ดี ทำให้พัฒนา ประเทศชาติหรือสังคมไทยเราจะเป็นอย่างไร ลองจินตนาการต่อไป เพราะฉะนั้น เป้าหมายของประเทศ หรือสังคม จึงต้องพัฒนาคนหรือชุมชน
สำหรับผู้ที่ต้องการศึกษาเกี่ยวสาขาการพัฒนาชุมชนมหาวิทยาลัยต่างๆ
การพัฒนาชุมชน มหาวิทยาลัยบูรพา (คลิก)
คณะเทคโนโลยีและการพัฒนาชุมชน มหาวิทยาลยทีกษิน (คลิก)
การพัฒนาชุมชน มหาวิทยาลัย ราชภัฎจันเกษม (คลิก)
วิทยาลัยชุมชน สตูล (คลิก)
วิดีโอ YouTube
กรมพัฒนาชุมชน
วิดีโอ YouTube
เพลงเพราะๆสำหรับหนุ่มพัฒนา