ปัจจัยสำคัญที่เป็นสาเหตุของการติดสารเสพติด 1. ความอยากรู้อยากลอง ทั้งการอยากลองด้วยตัวเอง และการถูกกระตุ้นจากบุคคลภายนอก เช่น เพื่อน หรือคนใกล้ตัวที่ใช้ยาเสพติด 2. ครอบครัว การที่คนในครอบครัวมีการใช้ยาเสพติด หรือ ครอบครัวห่างเหินไม่มีความอบอุ่น ส่งผลให้มีโอกาสเสี่ยงสูงที่เกิดการเลียนแบบหรือหันไปใช้ยาเสพติดเพื่อลดช่องว่างในจิตใจ 3. ความเครียด ส่งผลใหหันไปพึ่งพายาเสพติดเพื่อหลีกหนีจากปัญหาเหล่านั้นเป็นการชั่วคราว หรือต้องการบางสิ่งมายึดเหนี่ยวจิตใจทำให้ออ่อนไวไปกับการใช้ยา 4. สิ่งแวดล้อม สถานที่อยู่อาศัยที่เป็นแหล่งค้า และเสพยาเสพติด ทำให้ยาเสพติดถูกซื้อขายง่ายขึ้น หรือมีกลุ่มผู้ใช้ยาเสพติดมากขึ้นในชุมชน ก็นำไปสู่การลอกเลียนแบบ และการชักชวนได้
��ùӼ������ʾ�Դ����Ѻ��úӺѴ�ѡ�Ҥ�äӹ֧�֧��觵�ҧ� ����ҹ�� ���2. ��ͧ����觼���ʾ����ҺӺѴ��ͧ�����ҧ�ú�ҧ
- ��Դ�ͧ����ʾ�Դ������ʾ�Դ�����������ʾ�Դ������� ����繪�Դ����ʾ�Դ����� �� ����ʾ�Դ�����������չ ��� �Һ�� �������� ��������з������ ���ùӼ���ʾ�Դ����Ѻ��úӺѴ�ѡ��
- ����ҳ����ʾ����ʾ�Դ�ҡ – ������§� �����㹻���ҳ�ҡ�������Ѻ��úӺѴ�ѡ��
- ��������㹡���ʾ�Դ �բ����ŷҧ�Ԫҡ�þ���� ������ʾ�Դ���������������ʾ�Դ�����ҹ����繵�ͧ����Ѻ��úӺѴ�ѡ�� ���ͪ���Ŵ�����Ҵ�红ͧ��ͧ
- ��Ҿ��ҧ��� ��ШԵ㨢ͧ����ʾ�Դ �ҵԤ���������Դ��Ф���ѧࡵ�ҡ�âͧ����ʾ�Դ��� ���ҡ�üԴ���Էҧ��ҧ��� ��ШԵ�������� �� ��ҧ��·�ش��� �մ ��� ������������ҡ�������� ����Ҿ�� �����վĵԡ����������ǼԴ���� �ҡ����ʾ�Դ���ҡ������ҹ���ͧ�պ����ʶҹ�ӺѴ�ѹ��
- 㹡óշ�����ʾ�Դ�դ��������蹷�����ԡ���ʾ�Դ���µ��ͧ ���������¡�ѹ��� “����ѡ�Ժ” ���Ǽ������������ö����ͤ����ء����ҹ��ҧ� �� ��ù��觾�ᾷ�� ���ͤ�����ʹ��¢ͧ������ ����ҡ�âҴ�ҷ���ع�ç�Ҩ�������������ª��Ե��
�Ըա���觼������ʾ�Դ����Ѻ��úӺѴ�ѡ���բ�鹵����� �ѧ���3. ���Դ���ʾ�Դ�������Ѻ��ҵ��ͧ�Դ�� �������������Ѻ��úӺѴ�ѡ�Ҩз����ҧ��
1) ����������������������Эҵ�/������ ���¤������ ��������ЭҵԵ�ͧ���㨢�鹵��úӺѴ�ѡ�Ҽ������ʾ�Դ����բ�鹵���ҧ�ú�ҧ ��з���Ӥѭ��͵�ͧ���������ҹҹ����� 4 ���֧ 1 ��㹡�úӺѴ
2) ��ͧ������͡��÷���ʴ���ǵ��ͧ������ �� �ѵû�Шӵ�ǻ�ЪҪ� ���ҷ���¹��ҹ ���ͺѵ÷��ҧ�Ҫ����͡��� ������ٻ���¢ͧ�����µԴ���
3) �Դ���ʶҹ�ӺѴ�ѡ�ҷ������ҹ ���ͤ����дǡ㹡�ê�������͢�з������������Ѻ��úӺѴ
4) 㹡óշ��������ʾ�Դ���Է�Ժѵ÷ͧ �ѵû�Сѹ�ѧ�� ����ö���Է�ԡ�úӺѴ�ѡ�����ʶҹ��Һ�ŵ������к�㹺ѵ� �ҡʶҹ��Һ�ŷ���ҹ���Է��㹡���ѡ���������ö����úӺѴ�ѡ��������к�����觵����ѡ�ҵ�����ͧ�ʶҹ��Һ�ŷ�����ѡ��Ҿ����٧����
㹡óչ���繡óշ�辺���� ������黡��ͧ������ѡ ��������㹡�ê�������� �¢����ٴ��´����˵ؼ� �������������㹡�þٴ��� ���͵Ѵ�Թ�ѭ�Ҵ��¤����ع�ç ���Ш����ҧ������Ѻ����ʾ�Դ�� ��þٴ���������ʾ�Դ��繶֧�ɾ����¢ͧ��������ʾ�Դ ����ͧ�������»����Թ���ͧ��Ң�й�鵹�ͧ���آ�Ҿ��ҧ��� ��ШԵ������ҧ�� ��������ͧ�ͧ�ҵ������ҵ�����������آ�Ҿ��ҧ��������ҧ�� ��觷��ҵ����¤������Ҽ��������آ�Ҿ�������¹� �֧�Т���������仾�ᾷ�� �����آ�Ҿ��Ǩ��ҧ��� ����ҡᾷ�������Ҥ�����Ѻ��úӺѴ �ҵԵ�ͧ�����ѧ� ��Ф�ú͡������������������� ��úӺѴ�ѡ�Ҩ��觼Ŵյ�ͼ�������Ф�ͺ�������ҧ��4. ��úӺѴ�ѡ�Ҽ���ʾ�Դ���繵�ͧ��ç��Һ�� �������
��úӺѴ�ѡ�Ҽ������ʾ�Դ�� 2 �ٻẺ ���
1) ����ѡ��Ẻ�����¹͡ �繡���ѡ�ҷ������ͧ���ҧ��ç��Һ�� ᾷ���繼��������ѡ�ҷҧ�� ��ǹ��Һ�����ѡ�ӺѴ㹷���آ�Ҿ���繼������úӺѴ�ҧ�Ե�ѧ�� ᾷ��йѴ��������з���˹� ���������ҡ�úӺѴ�����ҹҹ 4 �� �����繡�û�Ѻ����¹�ĵԡ��� ���к���õԴ�����ѧ��úӺѴ�ѡ�ҹҹ 1 �� ���͵Դ����ĵԡ�����л�ͧ�ѹ����ʾ�Դ��� �ҡ��§ҹ�ҧ�Ԫҡ�þ���� �ҡ�������ʾ�Դ�����ʾ�Դ�����ҹ �ѧ������ä�á���ҧ�����ШԵ �ҵ��������������㹡�úӺѴ�ѡ�Ҵ� ��úӺѴ�ѡ����ٻẺ�������Ŵ��蹡ѹ
2) ��úӺѴ�ѡ��Ẻ������� �繡�úӺѴ�ѡ��㹡óշ������������ʾ�Դ㹻���ҳ�ҡ ��������ҹҹ �����ҡ���á�������Ҩ����ҡ�÷ҧ��� ���ͷҧ�Ե ��úӺѴ���������� 4 ���蹡ѹ ��������ѡ�ҹ�ҧ�Ԫҡ�÷��������� ��ͧ�ͧ����ʾ�Դ������ö��鹤����� ��������Ѻ��úӺѴ��鹿� �����������ʾ�Դ�ҹ���� 4 ������
ระบบการบำบัดรักษาผู้ติดยาเสพติด แบ่งเป็น 3 ระบบ ดังนี้ 1. ระบบสมัครใจ หมายถึง การที่ผู้ติดยาเสพติดสมัครใจเข้ารับการบำบัดรักษา ในสถานพยาบาลต่าง ๆ ซึ่งดำเนินการรักษาทั้งระบบแพทย์แผนปัจจุบัน และแผนโบราณ
ระบบต้องโทษ หมายถึง การที่ผู้ติดยาเสพติดกระทำความผิดและถูกคุมขัง ต้องเข้ารับการบำบัดรักษาภายใต้กฎข้อบังคับของกฎหมาย เช่น ทัณฑสถานบำบัดพิเศษต่าง ๆ ของกรมราชทัณฑ์ กระทรวงมหาดไทย กรมคุมประพฤติ และสถานพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชน สังกัดศาลเยาวชนและครอบครัวกลาง กระทรวงยุติธรรม
ระบบบังคับ หมายถึง การใช้กฎหมายบังคับให้ผู้ติดยาเสพติดเข้ารับการบำบัดรักษา ในศูนย์ฟื้นฟูสมรรถภาพที่จัดตั้งขึ้น ตามพระราชบัญญัติฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด พ.ศ. 2534
ขั้นตอนการบำบัดรักษาผู้ติดยาเสพติด แบ่งเป็น 4 ขั้นตอน คือ
1. ขั้นเตรียมการ (Pre-Admission) ความหมาย เป็นการศึกษาประวัติข้อมูล และภูมิหลังผู้ติดยาเสพติด ทั้งจากผู้ขอรับการรักษาและครอบครัว เพื่อชักจูงให้คำแนะนำ และกระตุ้นให้ผู้ติดยาเสพติด มีความตั้งใจในการรักษา
การดำเนินการ การสัมภาษณ์ การลงทะเบียนและวิธีการทางการแพทย์ ได้แก่ การตรวจร่างกาย เอกซเรย์ ตรวจเลือด ตรวจปัสสาวะ ชั่งน้ำหนัก
2. ขั้นถอนพิษยา (Detoxification) ความหมาย การบำบัดอาการทางกาย ที่เกิดจากการใช้ยาเสพติด การดำเนินการ การให้ยาชนิดอื่นทดแทน เช่น เมธาโดน ยาสมุนไพรหรือให้เลิกเสพทันทีที่เรียกว่า หักดิบ แบ่งเป็นการถอนพิษแบบผู้ป่วยนอก คือ ไม่ต้องค้างคืนในสถานพยาบาล แต่ต้องรับประทานยาตามเวลาที่กำหนด และแบบผู้ป่วยใน คือ การค้างคืนในสถานพยาบาล ซึ่งนอกจากจะถอนพิษยาแล้ว ยังมีการรักษาโรคแทรกซ้อนต่าง ๆ รวมทั้งการให้ความรู้ด้วย เช่น การดูแลสุขภาพ การป้องกันโรค เป็นต้น
3. ขั้นตอนการฟื้นฟูสมรรถภาพ (Rehabillitation) ความหมาย เป็นการปรับสภาพร่างกายและจิตใจ ของผู้เลิกยาให้มีความเข้มแขง ปรับเปลี่ยนบุคคลิกภาพและพฤติกรรม ให้สามารถกลับคืนสู่สังคมได้อย่างปกติ การดำเนินการ ใช้กิจกรรมต่าง ๆ ได้แก่ การให้คำแนะนำปรึกษา ทั้งเป็นรายบุคคลและเป็นกลุ่ม การอบรมธรรมะ การสันทนาการ การฝึกอาชีพ เป็นต้น นอกจากนี้ ยังมีรุปแบบอื่น ๆ เช่น การฟื้นฟูสมรรถภาพแบบ "ชุมชนบำบัด" ซึ่งเป็นการสร้างชุมชน หรือสังคมจำลองให้ผู้เลิกยาเสพติดมาอยู่รวมกัน เพื่อให้การช่วยเหลือกกันเลียนแบบแปลงพฤติกรรม ฝึกความรับผิดชอบการรู้จักตนเอง และแก้ไขปัญหาอย่างเหมาะสม เพื่อกลับไปดำรงชีวิตอยู่ในสังคมได้อย่างปกติ และการฟื้นฟูจิตใจ โดยใช้หลักศาสนา ได้แก่ การนำผู้เลิกยาเสพติดเข้ารับการอุปสมท การศึกษาหลักธรรมทางศาสนา เป็นต้น
4. ขั้นการติดตามดูแล (After-Care) ความหมาย เป็นการติดตามดูแลผู้เลิกยาเสพติดที่ผ่านการบำบัดรักษา ทั้ง 3 ขั้นตอน เพื่อให้คำแนะนำปรึกษา ให้กำลังใจ ทั้งนี้เพื่อมิให้หวนกลับไปเสพยาซ้ำอีก การดำเนินการ การเยี่ยมเยียน โทรศัพท์ นัดพบ ใช้แบบสอบถามและการตรวจปัสสาวะหาสารเสพติด