กระบวนการความคิดสร้างสรรค์

ความคิดสร้างสรรค์ คืออะไร? เราสามารถทําความเข้าใจเกี่ยวกับ Creativity หรือ ความคิดสร้างสรรค์ว่ามีความหมายอย่างไรง่ายๆได้ดังนี้

โดยพื้นฐานแล้ว ความคิดสร้างสรรค์ คือ การที่มนุษย์เรามีความสามารถในการคิด ปะติดปะต่อความหมายของสิ่งต่างๆที่รับผ่านประสาทสัมผัส  ให้เป็นสิ่งใหม่ได้โดยธรรมชาติ ด้วยวิธีการเชื่อมโยงข้อมูลภายในสมองของเรา จากมิติของมุมมองที่เรามองโลก ผ่านเรื่องราวและความเชื่อที่มีความหลากหลาย

เมื่อสมองเราได้รับข้อมูลเหล่านั้นมาก็จะเกิดกระบวนการวิเคราะห์และสังเคราะห์นํามาใช้ประโยชน์ที่มี ความแปลกใหม่และแตกต่างกว่าเดิม ซึ่งก็คือสิ่งที่เราเรียกว่า Creativity หรือว่า ความคิดสร้างสรรค์ นั่นเอง

cre·a·tiv·i·ty

/ krēā tivədēl

noun: creativity the use of the imagination or original ideas, especially in the production of an artistic work."firms are keen to encourage creativity"

ความคิดสร้างสรรค์ คือ การใช้จินตนาการหรือความคิดดั้งเดิม  โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการผลิตผลงานทางศิลปะ  "ความแน่วแน่ กระตือรือร้น ส่งเสริมให้เกิดความคิดสร้างสรรค์"

ความสามารถของมนุษย์ในการคิดสร้างสรรค์นั้นมีพลัง กว้างไกล ไร้กรอบและขอบเขตใดใดที่จะมาขวางกั้น

เป็นศักยภาพอันมหัศจรรย์ที่จะช่วยให้เราได้ใช้พลังของความคิดและจินตนาการที่แปลกใหม่จากสิ่งที่มีอยู่เดิมให้มีความแตกต่างหลากหลาย  เพื่อต่อยอดความคิดให้พัฒนามากขึ้น หรือสรรค์สร้างสิ่งที่ไม่เคยมีมาก่อนในโลกใบนี้

ซึ่งคนที่จะมีความคิดสร้างสรรค์ในการทํางานหรือในการใช้ชีวิต นั้นก็ไม่จําเป็นว่าจะต้องเป็นอัจฉริยะ หรือต้องทํางานเฉพาะทางในด้านศิลปะ เป็นศิลปิน เป็นครีเอทีฟ เป็นหรือดีไซเนอร์ถึงจะมีความคิดสร้างสรรค์ดีๆ ออกมาได้

ลองนึกย้อนไปในวัยเด็กดูสิครับ ในสมัยนั้นคุณได้รับโอกาสและมีอิสระอย่างเต็มที่ในการคิด การพูด การลงมือทํา

ได้สนุกกับการทดลองเรียนรู้สิ่งต่างๆ ในทุกๆ วัน ได้มีโอกาสฝึกฝนความกล้าหาญที่จะลอง ผิดลองถูกผ่านประสาทสัมผัสต่างๆ ที่มีอยู่ด้วยร่างกายของเรา ทั้งการมองเห็น การได้ยิน การได้กลิ่น การรับรส การออกเสียงพูด และการลงมือทําหยิบจับทํานุ่นนี่นั่นอยู่ตลอดเวลา

ซึ่งคุณมีความกล้าที่จะ เรียนรู้และลิ้มลองสิ่งใหม่ในโลกใบนี้ด้วยการนําเอามือหยิบสิ่งต่างๆ เข้าปากเพื่อพิสูจน์ความเข้าใจได้ อย่างไม่หวั่นเกรง

คุณกล้าที่จะวาดรูปขยุกขยิกด้วยมือเล็กๆ น่ารักๆ ของคุณจากการมองเห็นสิ่งต่างๆ ด้วยใบหน้าที่เบิกบานมีความสุข สนุกสนาน เต็มเปี่ยมไปด้วยรอยยิ้มและดวงตาที่เปล่งประกายระยิบระยับ

หากคุณอ่านมาถึงตรงนี้แล้วสามารถจินตนาการตามผมได้ ขอให้เชื่อได้เลยครับว่าคุณมีความสามารถในการจินตนาการและคิดสร้างสรรค์มาตั้งแต่วัยเด็กแล้วอย่างแน่นอน

ความคิดสร้างสรรค์ จึงนับว่าเป็นความสามารถติดตัวของมนุษย์ที่มีมาแต่กําเนิด ถ่ายทอดจากรุ่นเก่า มาสู่รุ่นปัจจุบัน เพื่อให้สมองของเรามีการประมวลผลสิ่งต่างๆ ให้เกิดการพัฒนาต่อยอดจากสิ่งที่มีอยู่เดิมเป็นสิ่งใหม่

และสามารถปรับตัวให้อยู่รอดจากสถานการณ์ต่างๆ ในชีวิตที่มีการเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอได้อย่างทันท่วงที ซึ่งนับแต่แต่อดีตจนถึงปัจจุบันนักจิตวิทยาได้ให้ความสนใจและรวบรวม แนวคิดทฤษฎีที่เกี่ยวกับความคิดสร้างสรรค์เอาไว้อย่างมากมาย

ลองมองไปรอบๆ ตัวเราดูสิครับ เราจะพบได้ว่า เสื้อผ้า ข้าวของเครื่องใช้ เครื่องไม้เครื่องมือ อุปกรณ์ และสิ่งต่างๆ เราหยิบจับขึ้นมาใช้อย่างเหมาะสมในแต่ละวัน ล้วนแต่เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นใหม่จากผลิตผลทางความคิดสร้างสรรค์ของผู้คนบนโลกใบนี้ทั้งสิ้น

เพราะไม่งั้นแล้วพวกเราคงจะต้องใช้ชีวิตด้วยการออกไปล่าสัตว์โดยอาศัยท่อนไม้และก้อนหินตามป่า และเมื่อต้องการไฟเพื่อหุงหาอาหารพวก เราก็คงต้องเดินออกไปเก็บใบไม้กิ่งไม้แห้ง แล้วอาศัยหินเหล็กไฟ (Flint Stone) นํามากระทบกระแทก กันอยู่นานจนเจ็บมือ เพื่อให้ได้ประกายไฟในการทําอาหารในแต่ละมื้อ ไม่ง่ายเลยใช่มั้ยล่ะครับ

นวัตกรรมใหม่ๆ สิ่งประดิษฐ์ต่างๆ และความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี ที่ส่งผลดีและเป็นประโยชน์ต่อ การดําเนินชีวิตของผู้คนในสังคม ได้ถูกพัฒนามาอย่างต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน

และตราบใดที่มนุษย์ยังคงใช้ชีวิตอยู่บนโลกใบนี้ ก็จะสามารถพัฒนาสิ่งต่างๆในอนาคตไปได้อีกเรื่อยๆ  ซึ่งตัวคุณเองก็สามารถทําได้เช่นกันนะครับ

ลองเปิดโอกาสให้ความฝัน จินตนาการ และความคิดสร้างสรรค์ของคุณ ได้กลับมาโลดแล่นอย่างมีชีวิตชีวาขึ้นอีกครั้ง ด้วยการคิดริเริ่มลงมือทํากิจกรรมใหม่ๆ ที่จะสร้างความ รู้สึกสนุก ตื่นเต้น ประหลาดใจให้แก่ทั้งตัวคุณ ครอบครัว และเพื่อนๆ ของคุณดูบ้างก็น่าสนใจดีนะครับ

กระบวนการคิด
          ความคิดสร้างสรรค์   หมายถึง ความสามารถในการมองเห็นความสัมพันธ์ของสิ่งต่างๆ และก่อให้เกิดความคิดใหม่ต่อเนื่องกันไป เป็นความคิดที่หลากหลาย คิดได้กว้างไกล หลายแง่หลายมุม  เน้นทั้งปริมาณและคุณภาพ  และเป็นความคิดที่เป็นประโยชน์และมีคุณค่า

องค์ประกอบที่มีอิทธิพลต่อความคิดสร้างสรรค์                
                1. มีความคิดริเริ่ม
หมายถึง มีความคิดที่แปลกใหม่ ไม่ซ้ำกับใคร และแตกต่างจากความคิดธรรมดา
              2. มีความคิดคล่องแคล่ว
หมายถึง ปริมาณความคิดที่ไม่ซ้ำกันในเรื่องเดียวกันในด้านต่างๆ เช่น การเลือกใช้ถ้อยคำ การเชื่อมโยงความสัมพันธ์ เป็นต้น
              3. มีความยืดหยุ่น                                         
หมายถึง ประเภทหรือแบบของการคิดที่อาจนำเสนอเรื่องราวเดียวกันในรูปแบบต่างๆ ที่ไม่ตายตัว  หรือความสามารถในการดัดแปลงความรู้  หรือประสบการณ์ที่มีอยู่ในเรื่องต่างๆ นำมาเขียนเพื่อเป็นประโยชน์ต่อผู้อื่น
                4. มีความคิดละเอียดลออ
หมายถึง ความคิดในรายละเอียดของเรื่องต่างๆ คิดอย่างมีขั้นตอน สามารถอธิบายให้เห็นภาพได้อย่างชัดเจนสามารถจัดแต่งความคิดหลักให้น่าสนใจ ยิ่งขึ้น

กระบวนการความคิดสร้างสรรค์                
           1. เกิดสิ่งกระทบความรู้สึกให้ต้องคิด เป็นต้นเหตุหรือสาเหตุของเรื่อง  ที่ต้องใช้ความคิดในการทำให้เรื่องนั้นๆ บรรลุตามวัตถุประสงค์
           2. รวบรวมข้อมูล เป็นการเก็บรวบรวมข้อมูลต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง ทุกประเด็น ทุกแง่มุม
           3. แจกแจง วิเคราะห์ความสัมพันธ์ของข้อมูล นำข้อมูลที่เก็บรวบรวมได้มาแจกแจง วิเคราะห์ความสัมพันธ์ หรือดูความเชื่อมโยงระหว่างกัน
           4.การคิดและทำให้กระจ่างชัด จัดระบบความคิดตามข้อมูลที่ได้แจกแจงและวิเคราะห์ความสัมพันธ์แล้ว  ให้สามารถมองเห็นภาพขั้นตอนความเชื่อมโยงของแต่ละส่วนได้อย่างชัดเจน
           5. แสดงออก เป็นการนำเสนอผลจากการคิดเพื่อทดสอบความคิดและพิสูจน์ให้เห็นจริง
 การส่งเสริมให้เกิดความคิดสร้างสรรค์                 
          1. ทางตรง   คือ   การสอนและฝึกอบรม
          2. ทางอ้อม   อาจทำได้หลายวิธี เช่น
                    2.1 ยอมรับในความสามารถของแต่ละบุคคล
                    2.2 แสดงและเน้นให้เห็นว่าความคิดที่เขา แสดงออกมานั้นมีคุณค่าและสามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้
                    2.3 อย่าพยายามให้ทุกคนคิดไปในแนวทางเดียวกัน ต้องยอมรับในความคิดที่แปลกแหวกแนว
                    2.4 อย่าสนับสนุนเพียงผลงานที่เหมือนกับผู้ที่เคยได้รับการสนับสนุนหรือได้รับรางวัลหรือเป็นที่ยอมรับมาแล้ว  ควรให้การสนับสนุนยกย่องชมเชย  หรือให้รางวัลกับผลงานที่แปลกใหม่แต่มีคุณค่า
                    2.5 ส่งเสริมและสนับสนุนให้คิดค้นผลงานที่สร้างสรรค์อย่างไม่มีขีดจำกัด
                    2.6 ให้กำลังใจและเอาใจใส่ต่อการสร้างสรรค์ผลงาน ที่อาจต้องใช้เวลาและค่อยเป็นค่อยไป

 ศิลปะพัฒนาความคิดสร้างสรรค์                 
        ความคิดสร้างสรรค์  คือ  ลักษณะของความคิดที่มีหลายมิติหลายมุมมองหลายทิศทาง  สามารถคิดได้กว้างไกลไร้กรอบไร้ขอบเขต  ประกอบด้วยความคิดริเริ่ม  ความคล่องแคล่ว  ความยืดหยุ่น  และความละเอียดลออ  นำไปสู่การคิดประดิษฐ์สิ่งแปลกใหม่และบูรณาการองค์ความรู้ต่างๆ  ที่ได้มาจากประสบการณ์เดิมเชื่อมโยงกับสถานการณ์ใหม่สร้างเป็นองค์ความรู้ใหม่ และเกิดนวัตกรรมตามมา  

ศิลปะช่วยได้อย่างไร 
             ศิลปะสามารถช่วยเพิ่มองค์ประกอบต่างๆของความคิดสร้างสรรค์ ทั้ง 4 ด้านดังนี้  
          1. ความคิดริเริ่ม (Originality)  ช่วยให้มีความคิดแปลกใหม่   เกิดการนำความรู้เดิมมาคิดดัดแปลง และประยุกต์ให้เกิดเป็นสิ่งใหม่
           2. ความคล่องแคล่ว (Fluency)  ช่วยให้มีความคิดที่ไม่ซ้ำในเรื่องเดียวกัน ไม่หมกมุ่น  คิดวกวน  สามารถคิดได้รวดเร็ว นำมาซึ่งการพูดที่คล่องแคล่ว และการกระทำที่รวดเร็ว
           3. ความยืดหยุ่น (Flexibility)  ช่วยให้คิดได้หลากหลายมุมมองไม่ซ้ำรูปแบบหรือกรอบคิดแบบเดิม  ไม่ยึดติด  สามารถเห็นประโยชน์ของสิ่งของอย่างหนึ่งว่ามีอะไรบ้าง  ได้หลายอย่าง
          4. ความละเอียดลออ (Elaboration)  ช่วยให้มีความพิถีพิถันในการตกแต่งรายละเอียดช่างสังเกตในสิ่งที่คนอื่นมองไม่เห็นหรือมองข้าม